Nijmegen – De Neder-Germaanse Limes staat vanaf 27 juli 2021 op de UNESCO Werelderfgoedlijst, zo besloot het Werelderfgoedcomité. Daarmee bestempelt UNESCO de Romeinse legerkampen die in de bodem van Nijmegen bewaard zijn gebleven als Werelderfgoed. De Romeinse legerkampen van het Valkhof, de Hunerberg en het Kops Plateau maken onderdeel uit van de Neder-Germaanse Limes, de Romeinse rijksgrens in het huidige Nederland en Duitsland. Nijmegen heeft nu circa 61 ha aan Werelderfgoed, bewaard in de bodem, ons archeologisch bodemarchief dat ons als hoofdstad van Romeins Nederland bestempelt.
Wethouder Cultuurhistorie Noël Vergunst: “Dat de Neder-Germaanse Limes is toegevoegd aan de Werelderfgoedlijst is een erkenning dat de Nijmeegse vindplaatsen cultureel erfgoed van uniek belang is voor de hele wereld. Ik ben er trots op dat wij in een groot samenwerkingsverband deze inschrijving hebben gerealiseerd. Als stad verplichten we ons nu om het erfgoed goed te beheren. Meer mensen kunnen nu kennismaken met het Romeinse verleden van onze stad. Dat is ook goed voor toerisme en de economie.”
De Neder-Germaanse Limes: de oude grenzen van het Romeinse Rijk
De gemeente Nijmegen bereidde afgelopen jaren samen met andere gemeenten en de provincies Zuid-Holland, Utrecht en Gelderland de nominatie van de Romeinse Limes voor inschrijving op de Unesco Werelderfgoedlijst voor. Dat was op verzoek van de minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW). De Romeinse Limes strekt zich door Nederland uit langs de Rijn vanaf Katwijk aan de kust via Utrecht naar Arnhem om bij Millingen de hedendaagse Duitse grens over te steken in oostelijke richting.
Ter verovering en verdediging bouwden de Romeinse soldaten forten en kampementen langs de Rijn. Ze legden wegen en bruggen aan en brachten de Romeinse cultuur over op de lokale Germaanse bevolking. De Romeinen vestigden zich in groten getale in Nijmegen, op de terreinen die we nu kennen als Het Kops Plateau, de Hunerberg en het Valkhof in de eerste eeuw voor Chr. in forten en legerkampen. Hier ontstonden dorpen en kleine steden omheen. Deze plekken werden bewoond door gezinnen van soldaten, handelaren en ambachtslieden. Later verplaatste de burgerbevolking zich naar Nijmegen-West waar de stad Ulpia Noviomagus verrees langs de Waal.
Werelderfgoed UNESCO in Nijmegen
Als Werelderfgoed op de lijst van Unesco komt de archeologie van de Romeinse Limes in Nijmegen in het rijtje te staan van bijvoorbeeld de Egyptische piramides, de Amsterdamse grachtengordel en de Eifeltoren van Parijs. Daarmee streeft Unesco naar meer kennis over en begrip van en voor culturen en culturele verschillen.
Er zijn in Nijmegen vier terreinen van archeologisch belang aangewezen voor de Werelderfgoedlijst:
- Op het Valkhof (en nabije omgeving) lag ooit een Romeinse militair fort, een castellum, van waaruit het Romeinse leger de Romeinse grens van het rijk verdedigde en in stand hield.
- Op het Kops Plateau is een commandantsgebouw en kampement voor de Romeinse ruiterij aangetroffen.
- Op de Hunerberg weten we een Romeinse castra, een groot legerkamp voor een Romeins legioen, te liggen als enige in Nederland.
- Ten slotte is het tracé van het Romeins aquaduct voorgedragen dat van verschillende bronnen in de gemeente Berg en Dal via de Broerdijk naar de Hunerberg liep om het Romeinse leger van water te voorzien.
Zones
Voor elk terrein, het Valkhof, de Hunerberg, het Kops Plateau en het aquaducttracé in Nijmegen, zijn twee zones opgenomen; de kernzone en de bufferzone. De ‘kernzone’ is het belangrijkste gebied dat wordt voorgedragen als Werelderfgoed. Binnen deze zone liggen archeologische resten van de Romeinse Limes nog goed bewaard in de bodem.
Bij elke kernzone is ook een bufferzone opgenomen als Werelderfgoed. Ook in de bufferzone zitten nog archeologische resten in de bodem die inhoudelijk in relatie staan tot de kernzone. Denk bijvoorbeeld aan het Romeinse amfitheater bij de castra van de Hunerberg, Romeinse graven en woningen van burgers. In sommige gevallen is hier de archeologie in minder goede conditie bewaard gebleven, al opgegraven of weten we niet zeker of er nog wel resten aanwezig zijn zonder nader onderzoek.
Viering Werelderfgoed Romeinse Limes
Het besluit van het Werelderfgoedcomité van UNESCO is belangrijk nieuws voor Nederland en specifiek ook voor Nijmegen. Daarom zal er deze zomer en het komende jaar veel aandacht zijn voor de Romeinse Limes en het Werelderfgoed. De gemeente Nijmegen informeert over activiteiten via huis-aan-huisbladen, de gemeentelijke nieuwsbrief en sociale media. Ook een nieuwe pagina over de Romeinse Limes op www.intonijmegen.nl biedt veel informatie over leuke uitstapjes en interessante weetjes. In augustus zal in de stad gevlagd worden voor de Romeinse Limes en in december opent Museum het Valkhof een tentoonstelling over de Romeinse Limes met belangrijke vondsten uit Nijmegen en omgeving.
Meer informatie
Meer informatie over de Romeinse Limes en activiteiten in Nederland en Duitsland in het kader van het UNESCO Werelderfgoed is te vinden op www.romeinen.nl en www.intonijmegen.nl/limes.
De komende jaren zullen vele plekken in Nijmegen worden voorzien van meer informatie over het UNESCO Werelderfgoed. Deze bijzondere plekken zijn te herkennen aan onderstaand beeld.
