Oudewater – Als het om de 80-jarige oorlog (1568-1648) gaat, dan heeft Oudewater met zijn ‘Moord’ één van de oudste herdenkingen van Nederland. Die gaat terug tot 1589. Vermoedelijk zelfs nog iets eerder.
Oudste herdenking in Nederland
Dit jaar vindt de uitleg over de Oudewaterse Moord plaats op zondag 13 augustus om 12.00 uur in de trouwzaal van het stadhuis. De toegang is vrij. Daarmee houdt de stad een traditie in stand die tot bijna vierenhalve eeuw teruggaat in de tijd. De Oudewaterse historica Nettie Stoppelenburg ontdekte in de archieven dat de oudste herdenking dateert van 1589. Zij sluit echter niet uit dat de inwoners al in 1577 stilstonden bij de verschrikkelijke gebeurtenissen van twee jaar eerder.
Verwoesting Oudewater in 1575
Hoe kon het tot die slachting komen? Dat zit namelijk zo. In 1572 was Oudewater één van de twaalf steden die deelnam aan de Eerste Vrije Statenvergadering in Dordrecht. Deze stadsbesturen kozen unaniem voor Willem van Oranje als hun politiek leider. Oudewater werd als gevolg van deze keuze in 1575 verwoest door het Spaanse leger. In het stadhuis geeft Stoppelenburg tekst en uitleg over de gebeurtenissen aan het begin van de Tachtigjarige Oorlog.
Schilderij vertelt verhaal
Dat doet zij aan de hand van het schilderij dat Dirck Stoop in 1650 maakte van het beleg en de plunderingen van de vestingstad Oudewater. Op dit 4.78 meter brede en 1.78 meter hoge doek valt zeer gedetailleerd te zien hoe in 1575 een Spaanse troepenmacht Oudewater aanviel. Eenmaal binnen de stadsmuren doodden de veroveraars veel bewoners, terwijl een groot gedeelte van de stad in vlammen opging. Dat staat allemaal opgetekend in het 145 pagina’s tellende boek ‘De Oudewaterse Moord’ dat in 2005 van de hand van Stoppelenburg verscheen.
De Moord maakte veel kinderen wees
De herdenkingen vonden aanvankelijk plaats in de vorm van een kerkdienst. Het schilderij van Stoop bracht daar in 1650 verandering in. Toen ging iedereen uit de kerk naar het schilderij om het verhaal te horen. Er kwam ook veel publiek van buiten de stad: in de poorten werden collectebussen opgehangen om geld op te halen voor het weeshuis. Ten gevolge van de Moord waren veel kinderen wees geworden en die associatie werd tot het einde van de 18e eeuw nog gemaakt.
