Op dit moment kunnen alleen kiezers die vanwege een lichamelijke beperking niet zelfstandig kunnen stemmen, hulp krijgen in het stemhokje. Minister Bruins Slot van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties wil hulp in het stemhokje mogelijk maken voor iedereen die daarom vraagt. Bijvoorbeeld kiezers met een verstandelijke beperking of kiezers die laaggeletterd zijn. Een stembureaulid zal deze kiezers hulp bieden. Dat staat in het wetsvoorstel dat de minister gaat voorleggen aan de Raad van State voor advies.
Door te regelen dat alle kiezers die daarom vragen hulp kunnen krijgen, is de verwachting dat meer kiezers in de gelegenheid worden gesteld zelf hun stem uit te brengen. Hulp kan alleen gegeven worden door een stembureaulid. De regering benadrukt in het wetsvoorstel dat de kiezer die de hulp krijgt, altijd zelf moet aangeven op wie hij/zij wil stemmen.
Minister Bruins Slot
“Ook bij kiezers die laaggeletterd zijn of kiezers met een verstandelijke beperking is de wens om zelfstandig te kunnen stemmen vaak groot. Maar doordat ze moeite hebben met lezen of vanwege hun beperking, kan dat lastig zijn. Hulp in het stemhokje is volgens de huidige Kieswet dan niet mogelijk. Met dit wetsvoorstel zorgen we dat ook deze kiezers, met praktische hulp door een stembureaulid, zelf kunnen deelnemen aan het verkiezingsproces.”
Eerst experimenteren
Het voornemen is om eerst bij een verkiezing te experimenteren en daarna te bekijken of de hulp landelijk kan worden ingevoerd. Bij de eerste verkiezing na inwerkingtreding van het wetsvoorstel is het voornemen in circa 15 gemeenten te experimenteren. Door eerst te experimenteren, moet inzichtelijk worden hoe stembureauleden het beste toegerust kunnen worden voor het verlenen van bijstand aan kiezers en wat de gevolgen zijn voor de uitvoeringspraktijk. Ook moeten de experimenten duidelijk maken of met de in dit wetsvoorstel beschreven bijstand meer kiezers in persoon hun stem uitbrengen. Na het opdoen van ervaring kan bij daaropvolgende verkiezingen worden uitgebreid naar meer gemeenten.
VN-verdrag Handicap
Het wetsvoorstel Bijstand in het stemhokje sluit aan bij het VN-verdrag Handicap en bij de wens van verschillende organisaties, zoals het College voor de Rechten van de Mens, om hulp bij het stemmen in het stemhokje voor een bredere groep beschikbaar te maken. Ook de Kiesraad adviseerde eerder om bijstand door een stembureaulid mogelijk te maken voor kiezers met een verstandelijke beperking.
Gesprekken met belanghebbende organisaties
De afgelopen periode is uitvoerig met belanghebbende organisaties gesproken over hoe hulp in het stemhokje eruit zou moeten zien. Daarbij zijn zorgvuldige afwegingen gemaakt als het gaat om stemvrijheid, stemgeheim en de toegankelijkheid van het verkiezingsproces. Het voorstel maakt mogelijk dat iedere kiezer die daarom vraagt, hulp kan krijgen van een neutraal persoon. Wanneer de kiezer daarbij iemand naar keuze in het stemhokje zou mogen meenemen, zou dit het risico aanzienlijk kunnen vergroten op het ontstaan van situaties waarbij de kiezer wordt gedwongen tot een bepaalde stemkeuze.
Zo zelfstandig mogelijk stemmen
Terwijl het doel van deze wet nu juist is om kiezers in staat te stellen zo zelfstandig mogelijk te stemmen. Door het verlenen van bijstand alleen toe te staan aan een stembureaulid, en bovendien een stembureaulid dat daartoe speciaal is getraind, biedt deze vorm van de bijstand volgens de regering de beste waarborg voor de stemvrijheid en het stemgeheim van de kiezer.
De ministerraad heeft ermee ingestemd het wetsvoorstel voor advies aan de Raad van State te zenden. De tekst van het wetsvoorstel en van het advies van de Raad van State worden openbaar bij indiening bij de Tweede Kamer.
