Het inzamelcijfer van plastic flessen over het jaar 2022 ligt met 68% ver beneden de wettelijk verplichte doelstelling van 90%. Statiegeld is een geweldig instrument om de inzameling te verbeteren, maar daarvoor moet de politiek de wetgeving beter opstellen. Zo zijn er veel te weinig plekken waar de consument zijn of haar geld terugkrijgt en is het statiegeldbedrag te laag. Het bedrijfsleven werkt zelf niet mee, want die verdiende in 2022 84 miljoen euro juist door te weinig in te zamelen.
Op 1 juli 2021 werd statiegeld ook op kleine plastic flessen ingevoerd. Na decennia van meestribbelen was een deel van het bedrijfsleven inmiddels ook overtuigd van het belang van statiegeld op kleine plastic flessen, maar de introductie verliep allesbehalve goed.
Directeur Rob Buurman van Recycling Netwerk: “De lobby van het bedrijfsleven wist een laag geldbedrag van 15 eurocent binnen te halen, en wist daarnaast te bedingen dat verkooppunten niet verplicht zijn om consumenten weer hun betaalde statiegeld terug te geven, terwijl dat eerder juist wel verplicht was. Daardoor zijn er nu slechts 5.000 plekken waar je je statiegeld terugkrijgt. Bij de bioscoop of in het pretpark krijg je niets terug.”
Ook kwam er in 2021 nog geen statiegeld op sappen of zuivel, waardoor het voor de consument niet altijd duidelijk is waar wel of geen statiegeld op zit. Van de kleine plastic flessen werd volgens het zojuist gepubliceerde publieksverslag van Stichting Afvalfonds Verpakkingen over 2022 slechts 58% ingezameld, terwijl in Duitsland zo’n 95% van alle plastic flessen wordt ingezameld. Het kan dus wél.
Ondanks de ondermaatse inzamelcijfers is het effect op het zwerfafval al wel zeer groot. Volgens cijfers van Zwerfinator Dirk Groot nam het aantal plastic flessen in het zwerfafval af met 70%. Als je enkel naar de statiegeldflessen kijkt, dan is het effect zelfs 80% minder plastic flessen in het milieu.
Slechte prestatie levert bedrijfsleven 84 miljoen euro op
Het bedrijfsleven is wettelijk verplicht om 90% in te zamelen, maar voor iedere fles die ze niet inzamelt, verdient ze geld en dat loopt in totaal flink op. Van de 700 miljoen grote flessen wordt 12% niet ingezameld en dat levert in totaal 21 miljoen euro op. Van de 1 miljard kleine plastic flessen wordt maar liefst 42% niet ingezameld en daardoor hoeft het bedrijfsleven maar liefst 63 miljoen euro niet uit te betalen. In 2022 heeft het bedrijfsleven dus in totaal 84 miljoen euro niet teruggegeven aan de consument.
Beter statiegeldsysteem?
Al dat geld leidt niet tot een beter statiegeldsysteem. Rob Buurman: “Het is precies andersom: deze inkomstenbron is juist het gevolg van het gebrek aan investeringen in een statiegeldsysteem. Bij een goed werkend systeem zoals in Duitsland of Noorwegen, Zweden, Finland of Letland, wordt hooguit 5-10% niet ingezameld, maar juist in Nederland gaat het mis. Dat heeft niets met de bereidwillendheid van de Nederlandse consument te maken, maar alles met de wil van de Nederlandse politiek om goede wetgeving te maken”
Ingrijpen is noodzakelijk
De afgelopen jaren hebben we de politiek en het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat herhaaldelijk op de fouten in de wetgeving gewezen, zonder enig resultaat. Nu de innamecijfers sterk teleurstellen, roepen we demissionair staatssecretaris Vivianne Heijnen dan ook op om te starten met het verbeteren van de wetgeving.
Allereerst dient de Inspectie voor Leefomgeving en Transport de wetgeving te handhaven. Met een innamecijfer van 68% voor plastic flessen (publieksverslag Afvalfonds) blijft het bedrijfsleven ver achter bij de wettelijke doelstelling van 90% en we kijken dus uit naar de reactie van de ILT.
Ten tweede dient de wetgeving rond statiegeld te worden aangescherpt, waarbij in ieder geval het volgende moet worden verankerd:
- Het statiegeld dat het bedrijfsleven niet teruggeeft aan de consument (dus 84 miljoen in 2022), moet worden afgedragen aan de overheid. Er mag natuurlijk geen beloning zijn voor het leveren van een slechte prestatie;
- Consumenten moeten overal hun geld terug kunnen krijgen;
- Het geldbedrag moet minimaal 25 eurocent bedragen;
- Op alle plastic flessen, dus ook op sappen en zuivel, moet statiegeld worden geheven.
