Nóg een Van Goyen én een Van Croos voor Stadsmuseum Rhenen

Bezoekers van Stadsmuseum Rhenen wacht een verrassing. In de vaste presentatie kunst vinden zij vanaf 6 maart een ‘nieuw’ schilderij van Jan van Goyen, ‘Rhenen gezien vanuit het zuidoosten’ uit 1652. Broederlijk hangt het naast het schilderij ‘Gezicht op Rhenen vanuit het zuidwesten’ uit 1649, het topstuk van Jan van Goyen dat het museum in 2022 wist te verwerven. De nieuwkomer is een langdurig bruikleen uit de Rijkscollectie RCE van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed.

Een bijzondere andere aanwinst is een panorama van Anthonie Jansz. van Croos, ‘Gezicht op Rhenen’ uit 1656. Ooit hing het in het Getty Museum (Californië), maar de huidige Nederlandse eigenaar, leent het uit aan het museum: ‘Dit museum verdient kansen’.

De bruiklenen betekenen een stevige versterking van de collectie 17^de-eeuwse kunst van het 5 jaar jonge Stadsmuseum Rhenen.

Twee Van Goyens

Met de twee Van Goyens krijgt het publiek nu de hele stad Rhenen in beeld – vanuit het westen én vanuit het oosten. Op het schilderij uit 1652 ziet het publiek de oostelijke stadsmuur en stadspoort, maar ook de fiere Cuneratoren en het Zomerpaleis van Frederik van de Palts en Elizabeth Stuart: dé gezichtsbepalend bouwwerken van 17^de-eeuws Rhenen. De uitgekiende compositie, vlot geschilderde details en het gedempte kleurenpalet tonen Van Goyen op zijn best! Maar liefst 28 schilderijen maakte van Goyen van Rhenen. De meeste bevinden zich in het buitenland.

Gevonden in de zoutmijnen in 1945

Aan het schilderij van Jan van Goyen uit 1652 kleeft een oorlogsverhaal. In mei 1945 ontdekten de geallieerden het in een kunstopslag in Altaussee. De nazi’s hadden in de Oostenrijkse zoutmijnen duizenden kunstobjecten ondergebracht. Die waren bestemd waren voor het Führermuseum in Linz, de stad van Adolf Hitler.

De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) kreeg het schilderij van Jan van Goyen na 1945 in beheer. Maar wie was de eigenaar vóór 1940? Dat is tot nu toe raadselachtig gebleven. Bekend is dat het schilderij op 14 september 1940 bij ’Kunsthandel voorheen J. Goudstikker NV’ verbleef, en dat het op 17 oktober 1940 aan de Duitse Rijkskanselarij werd verkocht.

Zoeken naar rechtmatige eigenaar

De RCE doet intensief onderzoek naar de herkomst van Nederlandse cultuurgoederen die tussen 1933 en 1945 onvrijwillig verruild zijn van eigenaar. Dus ook naar ‘Gezicht op Rhenen’ uit 1652. Op het verzoek van Stadsmuseum Rhenen om de Van Goyen te mogen lenen, totdat de rechtmatige bezitter is gevonden, zei de Rijksdienst ja. Op een bordje naast het schilderij worden museumbezoekers opgeroepen om tips te geven. Alle relevante informatie krijgt een plek in de database van objecten behorend tot de Nederlands Kunstbezit (NK)-collectie. Die is voor iedereen toegankelijk via www.wo2.collectienederland.nl

Op één na grootste Rhenen panorama ter wereld door Van Croos

Ook over het schilderij van Anthonie Jansz. van Croos uit 1656 valt iets bijzonders te vertellen. Het is met zijn 116 x 195,5 centimeterhet op één na grootste panorama van Rhenen ter wereld. Het schilderij dat Albert Cuyp van Rhenen maakte – en dat zich het Louvre bevindt – overtreft het formaat (170 x 229 cm). Alleen al omdat Van Croos’ doek een bijzonder gedetailleerd beeld geeft van de westelijke stadsmuur, stadspoort én het Zomerpaleis, is het schilderij van Van Croos een prachtige aanvulling op de twee Van Goyens.

‘Deze Van Croos verdient veel kijkers’

Stadsmuseum Rhenen wordt de locatie waar het schilderij verblijft. Maar het doek komt uit het  Getty Museum in Los Angeles (Californië). Kunstverzamelaar J. Paul Getty verwierf het in 1959, en schonk het in 1978 aan het Amerikaanse topmuseum. In 2007 werd het immense panorama via Sotheby’s in Amsterdam geveild. Een familie uit Rhenen kocht het, en geeft het nu voor minimaal 5 jaar in bruikleen aan Stadsmuseum Rhenen. De familie wil anoniem blijven, maar laat weten: ‘Deze Van Croos verdient veel kijkers. En dit jonge, ambitieuze museum gunnen wij het dat hier de allermooiste schilderijen van Rhenen worden getoond. Dus ook deze Nederlandse meester uit de 17^de eeuw.’

Bruggetje

Er is een mooi bruggetje tussen de kunstschilder en tekenaar Van Croos (1606/1607 – 1662/1663) en Van Goyen. Anthonie Jansz. van Croos woonde vanaf 1634 in Den Haag, en was de buurman van Jan van Goyen. Qua schilderstijl hoort hij tot de navolgers van Van Goyen. Schilderijen en tekeningen van Van Croos hebben vooral landschappen en buitenplaatsen als onderwerp. Ze bevinden zich in de collecties van grote musea in Nederland, zoals het Rijksmuseum in Amsterdam. Van Anthonie Jansz. van Croos zijn 6 schilderijen van Rhenen bekend.