Opnieuw heeft de monumentale binnenstad van Gouda iets van haar ondergrondse schatten laten zien. Tijdens werkzaamheden bij de IJsselhavensluis is een funderingsmuur uit de 14e eeuw aangetroffen. Vermoedelijk gaat het om de oostelijke zijmuur van de Kleine IJsseltoren, destijds onderdeel van het kasteel van Gouda.
Ook werd een massieve muur van IJsselstenen blootgelegd uit de 17e en 18e eeuw, in het verlengde van de in 1992 door archeologische vereniging Golda aangetroffen stadsmuur aan de Punt.
Niet perfect vierkante toren van IJsselstenen
“Opvallend is dat deze stadsmuur eindigt in een overigens niet perfect-vierkante plattegrond, eveneens gemetseld van IJsselstenen”, zegt stadsarcheoloog Femke de Roode. “De precieze datering van de aanleg van de plattegrond is op dit moment nog niet zeker; of 17e eeuw of 18e eeuw. Hoe dan ook helpen de vondsten om de geschiedenis van onze stad verder in kaart te brengen”.
Naast de eeuwenoude bouwwerken van IJsselstenen werd ook een zware en diepe in beton gegoten bak aangetroffen. Wat dit is geweest, is nog niet vastgesteld, maar waarschijnlijk heeft de bak een rol gespeeld bij de waterstaatkundige werken uit het begin van de vorige eeuw.
IJsselhavensluis
De IJsselhavensluis, een beschermd gemeentelijk monument, werd aan het begin van de 17e eeuw gebouwd om het water tussen de Hollandsche IJssel en de Haven af te sluiten. Het precieze bouwjaar is onbekend, maar het bestaan van de sluis is zeker in 1633. Het sluiswachtershuis is nog steeds zichtbaar in zijn oorspronkelijke vorm.
De Havensluis vormde samen met de Amsterdamsche Sluis en de Donkere Sluis een uitzonderlijk lange schutsluis van bijna 800 meter, voor zover bekend de langste ter wereld. De sluizen dienden niet alleen de scheepvaart, maar waren ook belangrijk voor het spoelen van de grachten.
Renovatie voorzien voor 2025
Om verder verval te voorkomen, moet de IJsselhavensluis een grootscheepse hersteloperatie ondergaan. Ter voorbereiding is aan de Oosthaven eerst een zogeheten proefsleuf gegraven. Dat gebeurde om 2 redenen: onderzoek naar de oorzaak van de scheur in de noordoostelijke kademuur én archeologisch vooronderzoek op het kasteel van Gouda, eveneens een beschermd monument. Archeologisch vooronderzoek is een wettelijke verplichting in een historische binnenstad als die van Gouda. Bij het graven van de proefsleuf kwamen de nieuwe vondsten aan het licht.
De renovatie van de sluis als geheel is voorzien voor 2025. Er is nog verder constructief onderzoek nodig. De muren van de sluis blijken tegen het oudere metselwerk van het kasteel te zijn aangebouwd. Horizontale muurboringen moeten inzicht geven in de dikte en de onderlinge stevigheid van de muren, en in de datering/fasering. Dankzij deze aanpak blijven archeologische resten behouden.
Rond de sluis, de Punt, Oosthaven en het Houtmansplantsoen zijn eerder al aanzienlijke resten van het kasteel van Gouda (1360-1384) aangetroffen. Dat behoorde toen tot de belangrijkste onderkomens van de graven van Holland. Het kasteel stond langs de IJssel aan de oostzijde van de havenmonding en is een in de stadsmuur opgenomen kasteel. Het recente archeologische onderzoek wordt nu uitgewerkt. Het eindrapport met tekeningen is later op de website van de gemeente beschikbaar.
