Ongewenste afhankelijkheden afbouwen en nieuwe voorkomen, is een speerpunt van het kabinet. De leveringszekerheid voor onze industrie van kritieke grondstoffen en (half)producten is essentieel voor onze economie en welvaart. Een compleet inzicht in de leveringsrisico’s en hoe hierop in te spelen, ontbreekt nog. Het zogenoemde Nederlands Materialen Observatorium (NMO) is vandaag gestart om dit in kaart te brengen en te monitoren. Het NMO is een initiatief van het ministerie van Economische Zaken.
De EU heeft een lijst met 34 kritieke grondstoffen van groot economisch belang zoals lithium, iridium en kobalt. Als de aanvoer hiervan stokt, zijn de risico’s het grootst. Daarvan zijn 17 grondstoffen als strategisch aangemerkt. Ze zijn cruciaal voor de energie- en digitaliseringtransitie, voor onze gezondheid, onze veiligheid, de defensie- en ruimtevaartsectoren.
Leveringsrisico’s en leveringszekerheid
Het NMO zorgt in samenwerking met kennisinstellingen, buitenlandse observatoria en het bedrijfsleven voor monitoring van de ketens van kritieke grondstoffen. Ook ontwikkelt de organisatie analyses om de kwetsbaarheid van de waardeketen per kritieke grondstof te beoordelen. Tot slot heeft het NMO een waarschuwingsfunctie richting bedrijven en overheid als er verstoringen in grondstoffen(ketens) dreigen of zich al voordoen.
Minister Dirk Beljaarts (Economische Zaken): “Het observatorium gaat relevant werk doen. Bijvoorbeeld door uit te zoeken waar we te afhankelijk zijn, maar ook wat de alternatieven zijn zoals afname uit andere landen of hergebruik. Nu is ons beeld nog incompleet en kunnen we niet snel genoeg handelen wanneer het nodig is bij leveringsrisico’s.”
De minister vervolgt: “Nederland neemt haar verantwoordelijkheid om Europese risicovolle afhankelijkheden aan te pakken. We hebben zelf weinig kritieke grondstoffen in de bodem, maar kunnen bijvoorbeeld een verwerkende schakel in de raffinage zijn. We zijn immers een belangrijk in- en doorvoerland met onze havens en achterlandverbindingen. Door bovendien in te zetten op innovatie of circulariteit van producten, creëren we minder schaarse alternatieven en nieuwe economische waarde.”
Landen van buiten Europa domineren aanzienlijk deel wereldproductie
Voldoende leveringszekerheid van diverse kritieke grondstoffen, zoals lithium, iridium en kobalt, is nodig voor bijvoorbeeld batterijen, windmolens, halfgeleiders, waterstofproductie, zonnepanelen, ledverlichting, defensietoepassingen maar ook bijvoorbeeld mobiele telefoons. Voor sommige kritieke grondstoffen zijn we momenteel afhankelijk van landen van buiten Europa die 90% van de wereldproductie bezitten.
Voor 2030 is daarom het streven om 10% van de jaarlijkse Europese consumptie van deze strategische grondstoffen in de EU te winnen, 40% in de EU te raffineren en 25% in de EU te recyclen. Bovendien mag de EU voor maximaal 65% afhankelijk zijn van één enkel land voor de toelevering van een strategische grondstof. Binnen de Nationale Grondstoffenstrategie zet het kabinet in op het verhogen van de leveringszekerheid voor Nederland door bijvoorbeeld risicovolle afhankelijkheden in kaart te brengen, gericht te kijken naar mogelijkheden voor voorraadvorming en verwerking in Nederland. Maar ook door circulair gebruik van kritieke grondstoffen te ontwikkelen.
De Geologische Dienst Nederland – een onderdeel van kennisinstelling TNO – voert het NMO uit in samenwerking met het bedrijfsleven, brancheorganisaties en onderzoekers in opdracht van het ministerie van Economische Zaken.