Valkenburg (ZH) – Er is een unieke Romeinse inscriptie gevonden op één van de palen van de Romeinse weg, die langs de Ir. G. Tjalmaweg (N206) is aangetroffen bij archeologische opgravingen voor de RijnlandRoute: “COH II CR”. De inscriptie stamt hoogstwaarschijnlijk uit het jaar 125 na Christus en is zeer bijzonder, want hij laat zien door wie de Romeinse weg bijna 2000 jaar geleden werd gebouwd. Iets vergelijkbaars is in Nederland nog nooit aangetroffen.
Wat betekent de inscriptie?
Het gaat om het stempel COH II CR, letterlijk Cohors II Civium Romanorum, van het tweede cohort van de Romeinse burgers. Dit is een gespecialiseerde eenheid van het Romeinse leger van 500 man, die als aannemer fungeerde voor het uitvoeren van allerlei bouwwerkzaamheden.
Enthousiast over inscriptie
Jasper de Bruin, conservator RMO, is enthousiast over de vondst: “Tot voor kort was niet bekend of de Romeinse weg door soldaten, burgers, de lokale bevolking of misschien wel slaven werd gebouwd. Nu blijkt uit de inscriptie dat bijna 2000 jaar geleden het tweede cohort van de Romeinse burgers de Romeinse weg aanlegden bij Valkenburg, die als voorganger van de huidige RijnlandRoute gezien kan worden.”
Inscriptie toont systematiek bij aanleg wegen
De inscriptie laat zien dat de Romeinse weg heel systematisch is gebouwd. Op grote schaal zijn bomen van dezelfde dikte en lengte gekapt, uit een speciaal kweekbos. Vermoedelijk kon dit hout als een soort doe-het-zelf bouwpakket besteld worden. Het hout werd gebundeld en naar de bouwplaats gebracht en daar met een Romeinse heimachine in de grond geheid. De constructie van de Romeinse Weg was een militair bouwproject zonder weerga in de geschiedenis van de Lage Landen.
Archeologisch onderzoek naar inscriptie
Van de ruim 470 palen die zijn gelicht en onderzocht vertoont slechts één paal een inscriptie. De vondst levert ook weer nieuwe vragen op, zoals in welk deel van het bouwproces was het tweede cohort actief? Waren er nog andere eenheden die aan deze weg bouwden? Deze vragen worden verwerkt in het archeologisch onderzoek, dat wordt uitgevoerd door ADC ArcheoProjecten uit Amersfoort, ondersteund door medewerkers van het Rijksmuseum van Oudheden (RMO), de Universiteit Leiden en vrijwilligers. In 2020 worden de resultaten van het archeologisch onderzoek gepubliceerd.
Romeinse opgraving “Weerdkampen”
In oktober 2018 is over een lengte van ruim 125 meter een groot aantal houten palen aangetroffen. De palen waren onderdeel van een weg uit de Romeinse tijd, die verhoogd in het landschap heeft gelegen. De vondst kwam aan het licht tijdens archeologisch onderzoek dat de provincie Zuid-Holland langs de Tjalmaweg in Katwijk uitvoert, ter voorbereiding op de werkzaamheden voor de RijnlandRoute. De naam Weerdkampen dankt zijn naam aan de vermelding op de historische kadastrale minuten van 1825 (oudst gebruikte topografische kaart in Nederland), waar deze naam al genoemd werd voor dit gebied. ‘Weerd’ staat voor menigte, volk en slaat op ‘daar waar mensen gewoond hebben’.
Rijke vindplaats
Dit deel van de Romeinse weg liep door een Romeinse nederzetting, waarvan onder andere huisplattegronden, greppels en grachten, en een grafveld met crematiegraven en een inhumatiegraf zijn opgegraven. In de grachten zijn grote hoeveelheden aardewerk, fragmenten van leren schoeisel, munten, houten voorwerpen, dakpannen, pleisterwerk en een visfuik aangetroffen. Dit zijn waardevolle vondsten die een completer beeld geven van de bewoningsgeschiedenis van dit deel van Zuid-Holland en de Romeinse Limes.
Expositie
Over het onderzoek en de opgraving bij Weerdkampen organiseert de provincie begin 2020 een Open Dag Archeologie RijnlandRoute. Zodra de inscriptie en andere vondsten geconserveerd zijn worden ze permanent tentoongesteld in het informatiecentrum RijnlandRoute en in het Rijksmuseum van Oudheden in Leiden.
Romeinse Limes
Deze opgravingen maken onderdeel uit van het archeologisch onderzoek naar de Romeinse Limes, de oude noordgrens van het Romeinse Rijk. Romeinse soldaten hebben zich in dit gebied bijna driehonderd jaar beziggehouden met de aanleg en het onderhoud van forten, wachttorens, grachten, wegen en havens langs de Oude Rijn en de kust. Door de samenstelling van de Zuid-Hollandse bodem is veel hiervan in de grond bewaard gebleven. Vanwege de grote archeologische betekenis is de Romeinse Limes voorgedragen om benoemd te worden tot UNESCO-Werelderfgoed.
Vindplaatsen Rijnlandroute in kaart brengen
De provincie brengt de vindplaatsen in het projectgebied van de RijnlandRoute dan ook graag in een vroeg stadium in beeld en waar nodig stelt zij daarbij de archeologische vondsten veilig, conserveert en behoudt zij deze. Het liefst behouden wij vondsten ter plekke (in situ) in de bodem. Kan dat niet, dan worden vindplaatsen ex situ (=middels een opgraving) behouden. Zo beschermt de provincie haar archeologisch erfgoed en maken wij het beleefbaar voor een groter publiek.
Planning werkzaamheden aanpassing N206
De provincie Zuid-Holland laat conform wet- en regelgeving, ruim voordat de werkzaamheden aan de N206 Ir. G. Tjalmaweg voor de RijnlandRoute beginnen, archeologisch onderzoek uitvoeren. Het archeologisch onderzoek heeft geen gevolgen voor de planning van de werkzaamheden aan de Tjalmaweg. Deze werkzaamheden starten volgens planning begin 2020.
RijnlandRoute
De provincie Zuid-Holland, Rijkswaterstaat en de aannemers Comol5 en Boskalis bouwen de RijnlandRoute. Het project RijnlandRoute is een nieuwe weg tussen Katwijk – via de A44 – en de A4 bij Leiden. De weg lost huidige knelpunten op en draagt bij aan een betere doorstroming in de regio Holland Rijnland, met name rondom Leiden en Katwijk. De aanpassingen aan de N206 Ir. G. Tjalmaweg maken deel uit van de RijnlandRoute.
Informatie
Meer informatieMeer informatie over de RijnlandRoute staat op www.rijnlandroute.nl. Hier kunt u zich ook aanmelden voor de digitale nieuwsbrief van de RijnlandRoute. Meer informatie over archeologie in de provincie Zuid-Holland staat op https://www.zuid-holland.nl/onderwerpen/landschap/cultuur-erfgoed/ en op https://geschiedenisvanzuidholland.nl/
