Het kabinet investeert in totaal 160,5 miljoen euro in zeven grote onderzoeksprojecten van Nederlandse universiteiten. Dat maakt minister Dijkgraaf (Onderwijs, Cultuur en Wetenschap) vandaag bekend. Het gaat om onderzoek naar mechanische spanningen in planten; beter begrip van eiwitten in ons lichaam; cyberveiligheid; therapie tegen blindheid; de chemische basis van geestelijke aandoeningen; crisisbestrijding, en chemische opslag van elektriciteit. De zeven projecten op deze terreinen behoren tot de wetenschappelijke wereldtop of zijn op weg daarnaartoe.
Dijkgraaf: “Met investeringen als deze zorgen we dat we in Nederland bij de wetenschappelijke wereldtop blijven. Dat levert niet alleen belangrijke nieuwe inzichten op, maar verstevigt ook de kracht van onze economie. En het brengt innovaties met zich mee waar we allemaal van profiteren. Ik ben er trots op dat we in ons eigen land zulk wetenschappelijk talent hebben. Dat is niet vanzelfsprekend. Echt iets om te koesteren.”
Investeren in talent en kwaliteit van wetenschap
De investeringen die Dijkgraaf vandaag bekend maakt, maken deel uit van afspraken uit al langlopend investeringsprogramma. Met dit Zwaartekrachtprogramma investeert het kabinet al tien jaar in wetenschap. Elke twee jaar kunnen groepen wetenschappers die werken voor Nederlandse universiteiten in aanmerking komen voor een investering. Onderzoeksprojecten krijgen nu de helft van het geld, en bij succesvolle evaluatie na vijf jaar de tweede helft. Dat maakt voor hen dus tien jaar lang onderzoek mogelijk.
Deze langjarige financiering werkt als een magneet voor wetenschappelijk toptalent. Aan elk onderzoeksproject zijn tientallen wetenschappers verbonden. Het kabinet investeert alleen in onderzoek dat tot de wereldtop behoort of de potentie heeft die te bereiken. Een onafhankelijke commissie van internationale topwetenschappers, begeleid door de Nederlandse Organisatie voor Wetenschap (NWO), beoordeelt dat.
Spectaculaire innovaties
Het Zwaartekrachtprogramma is bijzonder. Met het programma jaagt het ministerie van OCW fundamenteel onderzoek aan. Deze vorm van onderzoek is gericht op het ontdekken van nieuwe wetenschappelijke kennis. Dat kan direct leiden tot spectaculaire innovaties. Bijvoorbeeld in de zorg, het verkeer of de energietransitie. Eerdere investeringen in het Zwaartekrachtprogramma leverden bijvoorbeeld een app op die mensen met spraakproblemen door hersenletsel helpt met praten.
Ook ontwikkelden wetenschappers een biobank met levende tumoren waarop kankermedicijnen kunnen worden getest. Net als een batterij waarin bacteriën het schadelijke broeikasgas methaan omzetten in stroom. Een ander voorbeeld is een mini-hart, zo groot als een speldenknop, gemaakt van stamcellen en microchips. Wetenschappers gebruiken deze mini-harten om medicijnen te testen, zonder gebruik te maken van proefdieren.
Investeringen dit jaar in de volgende zeven projecten
1. FLOW
Prof.dr. Ineke (L.J.) Braakman, Utrecht University
Gezondheid is niet vanzelfsprekend. De cellen in ons lichaam worden vaak bedreigd door fouten in onze eigen eiwitten. Om schade door zulke eiwitten te voorkomen, worden ze normaal gesproken door het kwaliteitscontrole-systeem van de cel gerepareerd of verwijderd. Als de kwaliteitscontrole faalt, resulteert dat bijvoorbeeld in ziekten als Alzheimer, Parkinson, Taaislijmziekte en hemofilie. Dit project streeft ernaar om het kwaliteitscontroleproces van de cel zo goed te begrijpen dat die kennis kan worden gebruikt om ziekten te genezen en voorkomen.
2. Adapt! Preparing societies for future crises
Prof.dr. Beatrice (B.A.) de Graaf, Utrecht University
De open samenleving wordt bedreigd door crises, zoals pandemieën, terroristische aanslagen, overstromingen en aardbevingen. Deze dreigingen vragen om aanpassingsvermogen van samenlevingen en overheden. Adapt! onderzoekt welke culturele, sociaal-maatschappelijke en beleidsmatige capaciteiten nodig zijn om dergelijke crises het hoofd te bieden. Adapt! brengt wetenschappers, burgers en beleidsmakers samen om instrumenten en strategieën te ontwikkelen waarmee samenlevingen door heftige crises kunnen navigeren.
3. Institute for Chemical Neuroscience (iCNS)
Prof.dr. Ingeborg (I.) Huitinga, University of Amsterdam
Het iCNS heeft de ambitie te ontdekken welke moleculaire veranderingen in het brein ten grondslag liggen aan psychiatrische symptomen, zoals depressie, angst en psychose. Neurobiologen, chemici, psychiaters en data wetenschappers werken nauw samen aan humaan hersenweefsel. Jonge wetenschappers zullen worden opgeleid in het combineren van chemie, kunstmatige intelligentie en neurobiologie. Hun onderzoek zal leiden tot een “hersenatlas” van psychiatrische symptomen, en tot geheel nieuwe benaderingen om de diagnose en behandelingen van psychiatrische ziektebeelden te verbeteren.
4. Lifelong VISION
Prof.dr. Caroline (C.C.W) Klaver MD, Radboud UMC
Blindheid behoort tot de top 15 meest invaliderende aandoeningen. Het Lifelong VISION programma ontwikkelt een nieuwe generatie behandelstrategieën om blindheid te voorkomen: gentherapie, behandelingen gericht op ziektemechanismen, en celtherapie. Wie voor deze behandelingen in aanmerking komt, wordt bepaald met behulp van kunstmatige intelligentie, zodat de juiste patiënt op het juiste moment de juiste behandeling krijgt. De innovatieve technologieën en strategieën die voor oogziekten ontwikkeld worden vervullen een voorbeeldfunctie voor andere ziekten en organen.
5. ANION: Advanced Nano-electrochemistry Institute Of the Netherlands
Prof.dr. Marc (M.T.M.) Koper, Leiden University
Een grootschalige energietransitie vereist efficiënte elektrochemische processen voor het genereren, omzetten en opslaan van energie. De huidige elektrochemische processen kennen grote beperkingen en zijn hiervoor niet toereikend. Om deze systemen fundamenteel te kunnen verbeteren is er nu onvoldoende kennis van de processen die in elektrochemische systemen op de allerkleinste schaal plaatsvinden. In dit multidisciplinaire onderzoeksprogramma zullen scheikundigen en natuurkundigen de basis leggen voor nieuwe efficiënte elektrochemische technologieën die kunnen leiden tot een drastische reductie van de koolstofvoetafdruk van de mensheid.
6. Challenges in Cyber Security
Prof.dr. Tanja (T.) Lange, Eindhoven University of Technology
Cybersecurity wordt vaak afgeschilderd als een onderwijsprobleem of een gebrek aan middelen, waarbij de schuld geschoven wordt op gebruikers, systeembeheerders of budgethouders die de mogelijkheden voor systeembeheer beperken. Er blijven echter veel moeilijke problemen onopgelost en oplossing daarvan vereist gecoördineerd wetenschappelijk onderzoek. Het “Challenges in Cyber Security”-project brengt toponderzoekers samen uit de hoek van de harde wetenschap op het cybersecurityterrein om deze moeilijke open problemen op te lossen.
7. GreenTE: Green Tissue Engineering
Prof.dr. Dolf (D.) Weijers, Wageningen University & Research
Alle levende wezens zijn onderhevig aan de natuurwetten, en worden blootgesteld aan mechanische krachten, bijvoorbeeld doordat cellen aan elkaar trekken, of omdat een schimmel probeert binnen te dringen. De onderzoekers gaan bestuderen hoe plantencellen – met een inwendige druk groter dan die in een champagnefles – krachten waarnemen, en hoe deze krachten de groei, ontwikkeling en afweer sturen. Met deze kennis zal het consortium nieuwe strategieën ontwikkelen om de vermeerdering en afweer van gewassen te verbeteren.
