De logistieke arbeidsmarkt is volop in beweging. Op lange termijn dreigt door robotisering en automatisering de behoefte aan lager geschoolde medewerkers af te nemen, maar die ontwikkelingen gaan minder snel dan gedacht. Sociale innovatie is noodzakelijk om het werk voor deze mensen interessant te houden. Tegelijkertijd stijgt de vraag naar logistieke specialisten op hbo- en universitair niveau door de toenemende complexiteit in supply chains. Nieuwe initiatieven zoals het LSCM-classificatiesysteem maken het vak interessanter voor de talenten op dit niveau. De vakbeurs Logistica van 28 tot en met 30 november schenkt in de vorm van kennissessies veel aandacht aan de ontwikkelingen op de logistieke arbeidsmarkt.
Volgens cijfers over 2015 werken naar schatting 890.000 mensen in de logistiek. Circa 305.000 mensen, 34 procent van het totaal, bekleedt een hogere logistieke functie zoals manager of planner. Dat aantal groeit volgens onderzoeksbureau Panteia met gemiddeld 4 procent per jaar tot 340.000 mensen in 2020. Daarbij blijft het niet. “Over vijf tot tien jaar ontstaat een flink tekort aan hoger logistiek geschoolden, met name op hbo- en universitair niveau”, stelt Peter van der Meij, die als lid van het Topteam Logistiek aan de Human Capital Tafel Logistiek zit.
Economisch woelige tijden
Van der Meij wijst op de politiek en economisch woelige tijden waarin we leven. “Als op het Tahirplein in Caïro onrust ontstaat, heeft dat impact op de beschikbaarheid van het Suez-kanaal. Als de olieprijzen stijgen, heeft dat consequenties voor de inkoopstrategie van bedrijven. Het abstractieniveau in de logistiek stijgt. Dat vraagt om hbo’ers met nieuwe competenties op het gebied van planning, ketenregie en ICT.” Ook Jack van der Veen ziet een toenemende behoefte aan nieuwe competenties. “Analytisch en probleemoplossend vermogen blijven natuurlijk belangrijk. Daarnaast is behoefte aan mensen die horizontaal kunnen denken: samenwerken in de keten met vergroten van de klantwaarde als doel.”
‘Technologische innovatie gaat te traag’
Ook op vmbo-niveau ontstaat een tekort aan logistieke medewerkers. Belangenverenigingen zoals TLN treffen maatregelen om een chauffeurstekort te voorkomen. In warehouses kunnen we vooralsnog putten uit grote pools met Oost-Europese medewerkers. De algemene verwachting is dat op termijn veel banen in warehouses worden opgevuld door robotisering en automatisering. Die ontwikkelingen gaan echter niet zo snel, waarschuwt Steven Dhondt. “Te traag in ieder geval om de sector snel vooruit te helpen”, stelt de wetenschapper van TNO, die deel uitmaakt van de werkgroep sociale innovatie van de Human Capital Tafel Logistiek.
Onderzoek Panteia
Dhondt verwijst naar het onderzoek van Panteia, waaruit blijkt dat de vraag naar logistiek medewerkers op vmbo-niveau groot blijft. “Bij automatisering in de logistiek gaat het vaak om kleine technologieën, denk aan de inzet van smart glasses of pick & place robots voor orderpicking. Die resulteren misschien in efficiëntere deelprocessen, maar leiden vooralsnog niet tot een massale uitstroom van mensen uit onze warehouses. Sterker nog: we zien op dit moment weer een stijgende vraag naar logistieke medewerkers.”
Sociale innovatie
Met kleine technologieën doelt Dhondt op innovaties zoals smart glasses en exoskeletten die logistiek medewerkers ondersteunen, maar niet overbodig maken. “Dat geldt ook voor de planningsondersteunende software die op de markt beschikbaar is. Die bieden vooruitgang, maar zetten niet opeens een hele planningsafdeling buitenspel. Extra sociale innovatie is nodig om met dit soort innovaties impact te realiseren”, vertelt Dhondt, die wordt aangevuld door Van der Meij. “Automatisering vraagt om andere competenties bij supervisors. Zij zullen meer verstand van processen moeten hebben om bijvoorbeeld mensen en robots optimaal te kunnen inzetten. Zij zullen veranderingsprocessen moeten kunnen begeleiden”, aldus Van der Meij.
Laagste opleidingsniveau
Sociale innovatie is ook nodig om het werk op het laagste opleidingsniveau interessant te houden. Volgens Dhondt zijn veel interessante taken de afgelopen jaren met hulp van ICT-systemen neergelegd bij mensen met een mbo-3 of 4-opleiding. Zij bepalen welke taken in welke volgorde op de magazijnvloer moeten worden uitgevoerd, waardoor het werk op de vloer saaier is geworden. “Tegelijkertijd stijgt de complexiteit van operaties en nemen de risico’s toe. Als er iets fout gaat, gaat het meteen goed fout. Op dergelijke momenten vervullen de medewerkers een cruciale functie. Door hen scholing, meer uitdaging, meer variatie en meer verantwoordelijkheid te geven, houden we hen gemotiveerd.”
Imagoverbetering en kennisontwikkeling
Ook het dreigend tekort aan medewerkers op hbo- en universitair niveau gaat de Topsector Logistiek te lijf. Een beter imago van het vakgebied moet zorgen voor een grotere instroom van nieuwe talenten en een grotere zij-instroom van talenten uit andere vakgebieden. Sociale innovatie moet eraan bijdragen dat we die talenten kunnen boeien, binden en voor de sector behouden. Ook kennisontwikkeling draagt daaraan bij. “Hbo-instellingen spelen een belangrijke rol in het brengen van kennis naar het midden- en kleinbedrijf. Dat vergroot de professionaliteit in het bedrijfsleven en versterkt het imago, maar levert ook meer stageplaatsen op”, vertelt Van der Meij.
Kwaliteit onderwijs
De kwaliteit van het onderwijs is van groot belang om de toekomstige logistieke problemen het hoofd te bieden. Dat betekent dat ook onderwijsinstellingen voortdurend moeten vernieuwen. “Het kan niet zo zijn dat we onze jongeren nu opleiden voor functies die over tien jaar niet meer bestaan”, aldus Van der Meij. “Daarnaast moeten we de doorstroom van mbo- naar hbo-opleidingen verbeteren. Veel mensen die voor deze doorgaande leerweg kiezen, halen de eindstreep niet. Het gat tussen mbo- en hbo-opleidingen is daarvoor te groot. Wij hebben daarop ingehaakt met een verkorte, tweejarige hbo-opleiding die bekroond wordt met een erkende graad in het hoger beroepsonderwijs: de associate degree.”
Punten verdienen voor LSCM
Tijdens de Logistica richt de Vereniging Logistiek Management (vLm) de schijnwerpers op een ander initiatief dat het vakgebied moet versterken: het LSCM-classificatiesysteem. Elke logistiek en supply chain professional wordt na opname in een register op basis van opleiding en werkervaring ingeschaald op een niveau dat wordt aangeduid met LSCM start, 1, 2, 3 of 4. Als zij hun classificatie willen behouden of verbeteren, moeten zij zich blijven ontwikkelen door studies, opleidingen, congressen, symposia en seminars te volgen. Ook tijdens de Logistica kunnen zij permanente educatie (PE) punten verdienen door deelname aan kennissessies en tours.
Jonge talenten
Volgens vLm-voorzitter Van der Veen schept het LSCM-classificatiesysteem ook duidelijkheid voor de jonge talenten in het vakgebied. “Zij kunnen nu hun carrièrepad uitstippelen. Het systeem laat zien welke kennis zij moeten bijspijkeren om hun classificatie te verbeteren. Het schept daarnaast duidelijkheid voor zij-instromers uit andere vakgebieden zoals inkoop en marketing. Zij al bekend met deze gang van zaken”, aldus Van der Veen, die verwijst naar de NEVI- en NIMA-classificatie voor respectievelijk inkoop en marketing.
‘Een leven lang leren’
Vooral nu het logistieke vakgebied verandert en nieuwe competenties worden gevraagd, is een classificatiesysteem van grote waarde. “Het is voor iedereen een stok achter de deur om nieuwe kennis en competenties te verwerven. Een leven lang leren is ook in de logistiek van essentieel belang. Het wordt steeds belangrijker dat mensen zich niet alleen binnen hun bedrijf ontwikkelen, maar ook binnen het bredere vakgebied. Dat is goed voor hun eigen employability”, stelt Van der Veen, die in een kennissessie tijdens de Logistica een toelichting geeft op het classificatiesysteem
Topteam Logistiek
De hele logistieke sector inclusief het Topteam Logistiek en de belangenverenigingen TLN en evofenedex hebben zich achter het initiatief van de vLm voor dit classificatiesysteem geschaard. Ook
Van der Meij is een vurig pleitbezorger. “Het is cruciaal dat logistiek professionals zich blijven ontwikkelen, de dynamiek in de sector snappen en op de hoogte zijn van de laatste ontwikkelingen. Het classificatiesysteem maakt net als in andere vakgebieden duidelijk dat iemand aantoonbaar een professional is. Het is daarmee een prachtig hulpmiddel om de professionaliteit van de hele sector te verbeteren. Dat versterkt het imago en maakt ons vakgebied aantrekkelijker voor zijinstromers.”
Logistica
Logistica is de belangrijkste vakbeurs op het gebied van logistiek en goederenstroombeheersing binnen de Benelux. Naast een groot en volledig exposantenaanbod heeft Logistica ook een uitgebreid inhoudelijk programma met congressen, seminars, demonstraties en informatieve tours. De beurs kent deze editie liefst 4 Scala’s, die elk 1 van de aandachtsgebieden Move, Store, Pick en Deliver bestrijken. Meer informatie is te vinden via www.logistica-online.nl. tweet mee via #logistica2017.
Gelijktijdig met Logistica vindt ICT & Logistiek www.ict-en-logistiek.nl plaats, de jaarlijkse vakbeurs voor ICT- toepassingen en -diensten in de logistieke keten. Via Logistiekprofs.nl is het hele jaar door informatie te vinden over logistieke ontwikkelingen.
