Migratie, het Israëlisch-Palestijns conflict, racisme – de thema’s die documentaire fotograaf Ad van Denderen in de periode 1965-2019 vastlegde zijn nog steeds actueel. De tentoonstelling Ad van Denderen: Onderweg in het Nederlands Fotomuseum belicht hoogtepunten uit zijn carrière die bijna zes decennia omvat.
Ad van Denderen
Ad van Denderen (Zeist, 1943) begon zijn lange carrière begin jaren 60. Na zijn afstuderen aan de Utrechtse School voor de Grafische Vakken, waar hij les kreeg van fotograaf Ata Kandó, reisde hij door Azië en het Midden-Oosten. In de jaren daarna fotografeerde hij onder andere in Tsjetsjenië, Iran, Israël en de Palestijnse Gebieden, Zuid-Afrika en Zuid-Europa.
Maar ook in Nederland maakte hij iconische foto’s, zoals die van zijn eerste grote documentaire project Huizen van bewaring (1978-1979), waarvoor hij zich liet opsluiten in de gevangenissen aan het Kleine Gartmanplantsoen en de Havenstraat in Amsterdam.
Altijd onderweg
Voor zijn foto’s, zowel vrij werk als in opdracht, was Van Denderen veel onderweg. Maar ook figuurlijk stond hij niet stil. Van Denderen bleef zoeken naar nieuwe manieren van beeld maken. ‘In een steeds complexer wordende wereld, met veranderende opvattingen over fotojournalistiek, probeerde ik met mijn fotografie voorbij maatschappelijke clichés te raken. Ik was niet op zoek naar het laatste nieuws, maar geïnteresseerd in de achterliggende processen en structuren.’
at resulteerde onder meer in de internationaal veelgeprezen serie Go No Go, waarvoor Van Denderen in een periode van vijftien jaar langs de randen van Europa reisde, waar migranten met wisselend succes West-Europese landen probeerden te bereiken.
Visueel erfgoed
De volledige fotoserie Go No Go werd in 2007 door het Nederlands Fotomuseum verworven met steun van het Mondriaan Fonds. ‘Een iconische foto uit deze serie, Sycoscan van een truck met migranten, is opgenomen in de Eregalerij van de Nederlandse fotografie’, zegt Birgit Donker, directeur van het Nederlands Fotomuseum. ‘We verheugen ons erop dat over enige tijd het fotoarchief van Ad van Denderen bij ons in beheer komt. Op dit moment beheren we 175 archieven, historische en eigentijdse, die samen een belangrijk deel vormen van het visuele erfgoed van Nederland. Ad van Denderen mag niet ontbreken.’
Bedachtzaam beeld
De overzichtstentoonstelling Ad van Denderen: Onderweg laat zien hoe Van Denderen de grenzen van de documentaire fotografie verschuift. Rond het jaar 2000 verwisselde hij zijn verhalende zwart-wit fotografie voor een meer conceptuele beeldtaal. Reflectie en verbeelding werden belangrijker dan registratie. Een mooi voorbeeld daarvan is Qualandia, in 2013 gemaakt op de Westelijke Jordaanoever. De kleurenfoto toont de ‘intifadasteen’ die na het vrijdaggebed naar de vijand bij checkpoint Qualandia werd gegooid. ‘Ik gebruikte steen als een metafoor voor de gebeurtenissen op de Westelijke Jordaanoever. Ik probeerde een meer bedachtzaam beeld te geven van de precaire en complexe situatie waarin de regio zich al decennia bevond.’
Verhalen van toen en nu
Tijdens zijn vele reizen hield Van Denderen dagboekjes bij, waarin hij noteerde wat hij zag en meemaakte. Op basis van deze aantekeningen schreef hij korte verhalen over gebeurtenissen die raken aan de thematiek van zijn werk. Een aantal verhalen heeft hij speciaal voor deze expositie ingesproken. Daarnaast zijn verhalen te horen van Saman Amini, Abdelkader Benali, Eefje Blankevoort, Kunya Hoang, Lebohang Tlali en Cigdem Yuksel. Zij geven hun visie op de onderwerpen en thema’s van Van Denderens foto’s en leggen zo de verbinding tussen toen en nu.
De tentoonstelling is samengesteld door Ad van Denderen in samenwerking met gastcurator Jenny Smets en curator Frits Gierstberg. Het ruimtelijk ontwerp en de grafische vormgeving was in handen van Hans Gremmen.
