In de zeventiende eeuw schreef Christina Poppinck haar medische receptenboek (1613), dat wordt bewaard in het Regionaal Archief Zutphen (RAZ). Wat dacht u van een recept tegen epilepsie? “Neem de schedel van een dode man, die niet een natuurlijke dood is gestorven maar van wie het hoofd is afgeslagen, zaden van de pioenroos, vogellijm, het hart van een wolf en de hoorn van een neushoorn […] Dit is zeer goed.”
Omdat het historica Mirjam van Velzen-Barendsen van het RAZ fascineerde, heeft zij er samen met anderen uitgebreid onderzoek naar gedaan. Het resultaat verschijnt als deel vier in de reeks Zutphense Erfgoedpublicaties van het Erfgoedcentrum Zutphen: Van mummiepoeder tot zilverschoon, De beproefde remediën van Christina Poppinck.
Medische receptenboek uit 1613
Het medische receptenboek uit 1613 van Christina Poppinck is al jaren een groot succes tijdens rondleidingen in het Regionaal Archief Zutphen. Het manuscript wordt in het rechterlijk archief van de stad bewaard en het verkreeg een dubieuze reputatie als ‘heksenboek’. Veel ingrediënten herkennen we, maar andere, zoals het hierboven genoemde afgehakte hoofd, maar ook een levende mol of een gedroogde pad, zullen de lezers vooral doen gruwelen. Ondanks de toevoeging ‘Probatum est’ (‘het is bewezen, het is goed bevonden’) geen aanmoediging om uit te proberen…
Over de achtergrond van het receptenboek en de schrijfster was eigenlijk niets bekend. Mirjam van Velzen-Barendsen en Dineke van Krimpen besloten erin te duiken. Het manuscript, dat in Keulen is geschreven werd getranscribeerd en vertaald van het Duits naar het Nederlands. Met de hulp van deskundigen werden zowel het boek als de schrijfster onderzocht. Mirjam: “Een heksenproces hebben we niet gevonden, hoor! De bizarre recepten bleken eigenlijk nogal misleidend, veel ingrediënten waren in feite erg nuttig.”
Christina Poppinck een bijzondere vrouw
In deze Zutphense Erfgoedpublicatie komen de resultaten van het onderzoek samen. Naast de volledige transcriptie en hertaling van de oorspronkelijk medische tekst, zijn er inleidende artikelen en verklarende bijlagen opgenomen. Uiteindelijk blijkt het verhaal achter het receptenboek anders dan gedacht. Het getuigt van de kennis en kunde van een bijzondere vrouw die na haar dood werd vergeten, maar nu – vierhonderd jaar later – weer een gezicht krijgt.
Artikelen in het boek zijn geschreven door dialectoloog Lex Schaars, vegetatiekundige Eddy Weeda, neerlandicus Jan Berns, historicus en vinoloog Mariëlla Beukers, boekhistoricus Andrea van Leerdam en historicus Mirjam van Velzen-Barendsen. Dineke van Krimpen verzorgde de transcriptie en vertaling. De remediën van Christina Poppinck is de vierde Zutphense Erfgoedpublicatie van Erfgoedcentrum Zutphen en het wordt uitgegeven in samenwerking met Achterhoek Uitgevers.
Vanaf 8 maart verkrijgbaar
Van mummiepoeder tot zilverschoon, De beproefde remediën van Christina Poppinck verschijnt op Internationale Vrouwendag 8 maart. Het is voor 29,95 euro verkrijgbaar in boekhandels in de Achterhoek en te bestellen via Achterhoekuitgevers.nl.