Verkoop Petruskerk en wierde in Woldendorp roept veel kritiek op, maar is dat terecht?

De middeleeuwse wierdekerk van Woldendorp (jaar 1250) staat in de verkoop. De Stichting Landschap Oldambt (SLO) en de Erfgoedvereniging Heemschut verwijten Erfgoedplatform Reliplan ‘absurde plannen’ te hebben met het monumentale gebouw.

Stichting Landschap Oldambt en Erfgoedvereniging Heemschut

De kerk zou ingericht worden voor senioren en rond de wierde (terp, red.) zouden mogelijk woningen gebouwd worden. “Op Linkedin schrijft Reliplan dat de kerk ook ingericht kan worden als zwembad”, laten beide organisaties in een persbericht weten. In sterke bewoordingen reppen zij over “Een volslagen absurd idee om een ijkpunt in het Groninger landschap zo te bederven. Wij zullen ons met hand en tand verzetten tegen ‘deze vorm van verloedering’ van het aanzien van het Groninger landschap.”

Maar kloppen deze beweringen wel, of gaan de begrijpelijke emoties rondom een dergelijk beeldbepalend monument een beetje met de werkelijkheid aan de haal?

‘Reliplan is juist voor behoud van religieus erfgoed’

Onze redactie sprak met directeur Arjan van de Ruit, van Reliplan BV over de verkoop van de wierde met daarop de middeleeuwse Petruskerk. “Bij de verkoop van dergelijke gebouwen spelen er veel emoties mee. Dat is ook meer dan logisch, want het gaat hier in het algemeen over gebouwen die al heel lang het beeld van de leefomgeving bepalen. En bij een religieus gebouw zijn daar ook nog vaak de persoonlijke herinneringen van de vele generaties die er gebruik van hebben gemaakt.”

“Ik vind het belangrijk om duidelijk te maken dat wij een Erfgoedplatform zijn en werken met zeer ervaren adviseurs op het gebied van subsidies en erfgoed. We werken daarnaast met architecten met een goed gevoel voor de maatschappelijke waarde van dat erfgoed”, laat Van de Ruit weten. “Zelf heb ik een christelijke achtergrond en het behoud van dat religieus erfgoed staat dan ook voorop voor mij en ons bedrijf en niet de afbreuk ervan.”

Hoe zit dat nou met dat zwembad?

Onze redactie was wel nieuwsgierig waar de plannen voor een mogelijk zwembad in de oude kerk nu vandaan kwamen en vroegen Van de Ruit ernaar. “Ik ben blij dat jullie ernaar vragen, want dit misverstand wil ik graag de wereld uit hebben”, zegt Van de Ruit. “Ik heb op mijn LinkedIn-pagina nooit iets gezegd over een zwembad op deze locatie. Het staat er gewoon niet en het idee zou voor dit monument inderdaad absurd zijn.”

Bij nader onderzoek van onze redactie komt het zwembadverhaal in eerste instantie van een bericht van de gemeente Heerlen op 5 december 2023. Later volgde hierover ook een artikel van o.a. KRO-NCRV. Op de LinkedIn pagina van Van de Ruit of Reliplan valt inderdaad niets te vinden over een dergelijk plan.

Woekerwinst voor particulier kapitaal ten koste van Petruskerk?

De kerk is eigendom van een particuliere investeerder uit Amsterdam die de Petruskerk nu te koop aanbiedt voor bijna een half miljoen, volgens de Stichting Landschap Oldambt. Het godshuis is destijds voor 10.000 euro gekocht van de kerkenraad die vanwege gering kerkbezoek toen geen andere uitweg zag om de kerk te behouden. Onderhandelingen met de Stichting Oude Groninger Kerken leverden niet de gezochte hulp op.

Het probleem zat hem niet in de aanschafwaarde, want ‘Vaak wordt een kerk overgedragen voor een symbolisch bedrag maar vraagt men een forse bruidsschat voor onderhoud van de kerk’, laat Erfgoedvereniging Heemschut op haar website weten. Vanwege dat laatste haakte Stichting Oude Groninger Kerken af.

Koopje met een dure zorgplicht en monumentale beperkingen

Van de Ruit van Reliplan bevestigd dit. “De huidige eigenaar heeft destijds de Petruskerk in Woldendorp blijkbaar spotgoedkoop kunnen bemachtigen, omdat de toenmalige kerkenraad een kerk in geldnood had met toenemende kosten en geen inkomsten. Dat verklaart de lage aanschafprijs. De half miljoen vraagprijs is overigens een normale prijs voor een gebouw van deze omvang en met deze historische waarde.”

“De koper heeft echter ook een zorgplicht op zich genomen, omdat het hier een Rijksmonument betreft. Er moeten dus kosten gemaakt worden. Daarnaast kan niet zomaar van alles met het kerkgebouw gedaan worden, omdat het een Rijksmonument betreft. Want op een dergelijk monument ligt niet alleen een zorgplicht, maar ook een reeks aan beperkingen”, besluit Van de Ruit.

Je kan er niet zomaar een ‘pretlocatie’ van maken

Een Rijksmonument zomaar verbouwen in een ‘pretlocatie’, zoals de SLO en Heemschut stellen in hun bericht, is dus niet mogelijk. Hier zitten veel voorwaarden en verplichtingen aan vast (bron: BouwadviesShop.nl).

Zie ook de pagina van de Rijksoverheid https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/erfgoed en https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/erfgoed/vraag-en-antwoord/heb-ik-een-vergunning-nodig-voor-verbouwing-of-restauratie-van-een-monument.

Niet te grabbel gooien

De SLO en Heemschut benadrukken de schoonheid van de kerk: “De Petruskerk is niet alleen van buiten een sieraad, maar ook binnen vallen de kleurige gewelfschilderingen op. Zij dateren uit 1350 evenals de prachtige beeltenis van Majestas Domini (Christus), omringd door evangelistensymbolen. De andere voorstelling, Maria met kind, dateert uit een eeuw later, begin 15^e eeuw. De Petruskerk mag niet te grabbel worden gegooid.”

Zelfde passie, andere visie?

Het lijkt er op dat zowel SLO en Heemschut, alsook Reliplan een passie en visie hebben voor het behoud van het (religieus) erfgoed. Waar de laatste partij gebaat is bij een goede bemiddeling aan de juiste koper met plannen die passen bij zo goed mogelijk behoud van het erfgoed, willen de eerste 2 partijen het liefst helemaal niets veranderen. Zij zijn overigens geen partij in de (ver)koop en zouden ook niet zelf in staat zijn de kosten voor het onderhoud op zich te nemen.

Wel zien zij het liefst ‘een nationaal aankoopfonds zoals dat nu ook bestaat voor kunst en mobiel erfgoed. Juist dit soort unieke parels onder het religieus erfgoed kunnen dan wél snel worden gered.’ (bron: Erfgoedvereniging Heemschut).

Met elkaar in gesprek kunnen

Arjan van de Ruit zegt tot slot: “Ik hoop overigens dat de emotie en mogelijke misverstanden nu plaats kunnen maken voor constructief overleg, zodat wij ook met Stichting Landschap Oldambt en Erfgoedvereniging Heemschut in gesprek kunnen komen en hun betrekken bij het proces.”