Fort Honswijk in Houten is feestelijk heropend. Het indrukwekkende fort is de afgelopen jaren gerestaureerd, waarbij de ruim 300 bijzondere muurschilderingen en illustraties zijn behouden. Het fort is daarnaast voorzien van een duurzaam verwarmingssysteem en de nieuwe exploitant staat klaar om een van de oudste en grootste forten van het UNESCO werelderfgoed de Hollandse Waterlinies nieuw leven in te blazen.
Gedeputeerde Rob van Muilekom van de provincie Utrecht: “De forten van de Hollandse Waterlinies bepalen het karakter van het landschap in onze provincie. We koesteren dit en willen ervoor zorgen dat de forten toegankelijk worden voor iedereen. Je moet iets kunnen ontdekken en beleven bij deze forten, maar je moet er ook een kop koffie kunnen drinken. Kortom er moet reuring zijn rondom de forten en daar is Fort Honswijk nu klaar voor.”
Fort Honswijk uniek
Fort Honswijk (1841-1888) is één van de toonaangevende forten van het UNESCO werelderfgoed de Hollandse Waterlinies en vormt het robuuste hart van het meest complete waterlinielandschap van Nederland. Nergens anders vind je alle kenmerkende soorten waterlinieverdedigings- en waterwerken zo dicht bij elkaar: sluizen, dijken, een inundatiekanaal en inundatievelden (land dat onder water werd gezet), forten en bunkers. Allemaal bedoeld om de vijand op afstand te houden met water en geschut.
De rijksmonumentale gebouwen op het terrein van Fort Honswijk zijn zo’n 150 jaar oud, de bomvrije geschuttoren zelfs 175 jaar. Op zeer terughoudende wijze zijn deze bouwwerken gerestaureerd. Zo zijn kapotte stenen en slecht metselwerk vervangen en ramen, deuren en luiken weer toekomst bestendig gemaakt. Wethouder Wouter van den Berg: “Zo ontsluiten we het iconische Fort Honswijk nu en voor de toekomst. Zo leeft de geschiedenis tastbaar voort en houden we ook de Houtense geschiedenis beleefbaar.”
Indringende beleving van grillig fortleven
De ambitie was om het doorleefde karakter van het fortcomplex zoveel mogelijk te behouden. Deze visie komt onder andere terug in de manier waarop is omgegaan met de ruim 300 illustraties op het fort. Het gaat om namen, data, krabbels en tekeningen van soldaten in krijt, verf en potlood. Ze dateren uit alle gebruiksfasen van het fort en brengen de bezoeker direct in contact met het gevoel van oorlogsdreiging of onzekerheid van de makers. Vrijwilligers brachten ze in kaart. De illustraties zijn geconserveerd en dragen nu bij aan een indringende beleving van het grimmige fortleven.
Historisch watermanagement
Duurzaamheid vormde een belangrijk uitgangspunt bij de restauratie. Met de aangelegde aquathermie-installatie kunnen veel gebouwen in en rond het fort worden verwarmd met water uit de fortgracht. Historisch watermanagement vormt zo weer een logisch uitgangspunt voor hypermoderne duurzame warmteopwekking met water. “Ik vind het mooi dat er moderne technieken gebruikt worden om de forten te verduurzamen. Dit is belangrijk om de forten toekomstbestendig te maken. We gaan als provincie bij de andere forten van de Hollandse Waterlinies onderzoeken of deze ook geschikt zijn voor om de aquathermie-techniek toe te passen,” aldus Van Muilekom.
Exploitant aan zet
Een exploitant met begrip voor de cultuurhistorische waarde van het fort is noodzakelijk om het fort open en toegankelijk te houden, het gebied op en rond het fort levendig te maken en het waterlinieverhaal door te geven. Honswijk is een prachtige plek om te ondernemen en te recreëren en de gemeente Houten en de Stichting Fort Honswijk hebben met Nachtfort een bevlogen exploitant gevonden. Op korte termijn kan men op Fort Honswijk vergaderen, recreëren, eten, drinken en zijn er werkplekken voor creatieve, kunstzinnige en ambachtelijke bedrijven te huur. De komende jaren komen hier ook verblijfsruimtes bij en wordt het fort een bloeiende culturele gemeenschap aan de Lek.
Samenwerking
Tijdens de restauratie hebben de gemeente Houten, de provincie Utrecht en de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE), uitvoerende partijen, Stichting Fort Honswijk en de omgeving nauw met elkaar samengewerkt. Deze prettige samenwerking wordt doorgezet wanneer het fort gereed gemaakt wordt voor de nieuwe bestemming.
