Bergen op Zoom – Na één jaar ‘Menno’s Reis’ keek de Alliantie Zuiderwaterlinie samen met ruim 60 betrokkenen en geïnteresseerden in het Markiezenhof terug op een jaar vol kennis en inzichten. Er valt veel te leren van het innovatieve plan waarmee vestingbouwer Menno van Coehoorn 325 jaar geleden de basis legde voor wat we nu kennen als de Zuiderwaterlinie. Dat erfgoed kan een inspiratiebron en versneller zijn bij de huidige ruimtelijke en maatschappelijke opgaven. In 2024 gaat Menno’s Reis verder met nieuwe activiteiten waarin heden, verleden én toekomst samen komen.
In de voetsporen van Menno van Coehoorn
325 jaar geleden ging de Friese strateeg en vestingbouwer Menno van Coehoorn op inspectiereis met als opdracht om de verdediging van de Republiek te verbeteren. Zijn plan legde de basis voor wat we nu kennen als de Zuiderwaterlinie. Tijdens het project ‘Menno’s Reis’ treden bezoekers en partners van de Zuiderwaterlinie in zijn voetsporen.
De Alliantie Zuiderwaterlinie werkt hierbij nauw samen met haar lokale partners en met de steun van Stichting Menno van Coehoorn, het Cultuurfonds, Fonds voor Cultuurparticipatie, VSBfonds, Kunstloc Brabant en De Mastboom-Brosens Stichting.
Erfgoed als inspiratiebron bij ruimtelijke en maatschappelijke opgaven
Het innovatieve plan dat Van Coehoorn rond 1700 bedacht, bood een oplossing voor de uitdagingen van zijn tijd. Vandaag de dag staan we in Nederland voor nieuwe ruimtelijke en maatschappelijke opgaven. Denk aan klimaatverandering, water- en natuurbeheer en woningbouw. Tijdens vijf zogeheten ‘ateliers’ wisselden geïntereseerde bewoners, ambtenaren, heemkundigen en experts met elkaar van gedachte over de rol die het erfgoed van de Zuiderwaterlinie kan spelen in de oplossingen voor die belangrijke opgaven.
Bertrand van den Boogert, coördinator Documentaire Informatievoorziening bij Waterschap Aa en Maas en expert ‘Water’ tijdens de ateliers: “Het was interessant om de ideeën van mensen te horen. Er zijn veel verschillende manieren waarop we het erfgoed van de Zuiderwaterlinie nu weer in kunnen zetten. Als waterschappen staan we voor grote water-opgaven. Hoe gaan we het beste om met periodes van droogte of extreme neerslag? Het werk en gedachtegoed van Menno van Coehoorn heeft mij laten inzien hoe belangrijk het is om de samenwerking tussen partijen op te zoeken en steeds te kijken naar het grotere geheel.”
De deelnemers van de ateliers zagen verschillende kansen. Zo kunnen we veel leren van de zelfvoorzienendheid van forten wat betreft wateropslag en die kennis toepassen bij nieuwe woonwijken. Of bestaande samenwerkingen bij dijkversterkingsprojecten benutten om, tegelijk met de versterking van een dijk, oude verdedigingswerken weer zichtbaar te maken in het landschap. Maar we kunnen vooral veel leren van het lef en vernuft van Menno van Coehoorn. Die kwaliteiten zijn vandaag de dag weer nodig.
Samen bouwen aan de toekomst
In 2024 zet de Alliantie Zuiderwaterlinie Menno’s Reis voort. De kansen uit de ateliers zijn verzameld op een ‘kansenkaart’ waar de Zuiderwaterlinie samen met haar partners aan verder gaat werken. Zo gebruikt de Provincie Noord-Brabant die kansen en inzichten én de kennis uit het netwerk van de Zuiderwaterlinie voor de uitwerking van het Brabants ruimtelijk voorstel “Richting geven aan ‘De Kwaliteit van Brabant'”. Daarin staan de ruimtelijke uitdagingen voor Brabant richting de toekomst. De denkwijze en strategie van Menno van Coehoorn – kijken naar het grotere geheel en daar de samenhang en logica in zien – is daarvoor actueler dan ooit.
Anne-Wil Maris, programmamanager Alliantie Zuiderwaterlinie: “Dit is het moment om het verleden aan de toekomst te koppelen. Met onze partners gaan we in het vervolg van Menno’s Reis nieuwe koppelkansen ontdekken. Zo organiseren we dit jaar de Design Challenge ‘Ondersteboven van Water in de Henriëttewaard’ in samenwerking met Kunstloc Brabant, Staatsbosbeheer, TU Delft, NVTL, Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, Gemeente ‘s-Hertogenbosch, Waterschap Aa en Maas en de Provincie Noord-Brabant. Daarin worden kunstenaars uitgedaagd om in multidisciplinaire teams met experts samen oplossingen te bedenken voor dit gebied. In deze nieuwe fase van Menno’s Reis gaan we zeker weer veel nieuwe kennis en inzichten opdoen.”
De Zuiderwaterlinie
De Zuiderwaterlinie is een unieke ketting van historische vestingsteden en hun ommeland, verbonden door het typisch Nederlandse verhaal van verdedigen met water. Om vijandelijke troepen uit het Zuiden tegen te houden, zette men het land rondom de vestingsteden onder water. Waar vroeger de soldaten aan de grens stonden, vind je nu veel gezelligheid tegen het decor van een rijke geschiedenis. Geniet van de gezellige historische vestingsteden, bezoek een van de stoere forten of ontspan in de bijzondere natuur.
