Op zaterdag 24 juni ontving het Westfries Museum in Hoorn de Linschoten-Penning 2023 voor de online tentoonstelling ‘Pala – Nutmeg tales of Banda’ uit handen van jurylid dr. Alicia Schrikker. Deze prijs wordt uitgereikt aan een organisatie of persoon die de belangstelling voor en kennis van het reisverhaal bevordert. De jury roemt ‘Pala – Nutmeg tales of Banda’ om inhoud en vorm. Centraal in de tentoonstellingswebsite staan nootmuskaat (Pala betekent nootmuskaat in het Indonesisch) en de uitroeiing van een groot deel van de Bandanezen bevolking in 1621.
“Het biedt een blik op Banda in heden en verleden met een ongekende diepgang” aldus de jury. “Met veel liefde voor detail slaagt de tentoonstelling erin om stemmen bij elkaar te brengen die nooit eerder bij elkaar zijn gebracht. In een samenleving waarin individualisering en polarisatie soms de norm lijken, is een reisverhaal dat bijdraagt aan begrip en verbinding een ware verademing.” https://pala.wfm.nl
In 2021 was het 400 jaar geleden dat de Banda-eilanden gewelddadig werden ontvolkt. Boekpublicaties, krantenberichten en congressen herinnerden in dat jaar – midden in de coronaperiode – aan deze gewelddadige geschiedenis. Volgens de Linschoten-Vereeniging is er één initiatief geweest die eruit sprong, en wel vanwege het feit dat de online tentoonstelling ‘Pala – Nutmeg tales of Banda’ deze moeilijke geschiedenis bespreekbaar maakte en in conversatie bracht met het hedendaagse Banda.
Multimediale en meerstemmige aanpak
Het juryrapport van de Linschoten-Penning 2023 omschrijft dit als volgt: “Deze website neemt je mee op reis naar dat verleden aan de hand van fragmenten van geschreven en mondeling overgeleverde reisverhalen uit die tijd zelf, maar ze brengt je ook naar het Banda van vandaag de dag en laat zien hoe mensen daar het koloniale geweld herinneren en herdenken. De nootmuskaat, door Amitav Ghosh een vloek genoemd, vormt hier het aanknopingspunt van de vele verhalen. Een multimediale en meerstemmige aanpak inspireert en maakt nieuwsgierig naar het Banda van nu en van toen.”
Virtuele reis
De tentoonstelling biedt volgens de jury de lezers, kijkers en luisteraars niet alleen een nieuwe, meerstemmige blik op het verleden, het is een virtuele reis naar het heden. “Hoe hebben de gebeurtenissen in 1621 levens, families, gemeenschappen en samenlevingen gevormd? Hoe worden de gebeurtenissen door verschillende groepen herinnerd? De makers van de online tentoonstelling formuleren een genuanceerd beeld en laten veel stemmen horen, veelal uit Banda zelf. Naast historici, antropologen en archeologen komen ook filosofen, botanici, fotografen, filmmakers, nootmuskaattelers, familieleden en ook nakomelingen van de Banda Eli en Banda Elat gemeenschap, die nu op Kei Besar wonen, aan het woord.”
Brede redactieraad van de Linschoten-Penning
De tentoonstelling van het Westfries Museum in Hoorn kwam voort uit een intensieve samenwerking van een redactieraad bestaande uit historici, antropologen en activisten, met medewerking van een breed scala aan auteurs, ontwerpers, filmmakers én nazaten uit Indonesië, Banda, Nederland en elders in de wereld. Het colofon telt niet voor niets 54 namen. Bijzonder detail: de jury van de Linschoten-Penning kwam er pas na selectie achter dat een van de medewerkers aan het project Tristan Mostert is, de huidige voorzitter van de Linschoten-Vereeniging. “Een beetje ongemakkelijk voor hem misschien, maar zeker geen reden voor de jury om niet dit fantastische project van het Westfries Museum te eren met de Penning,” aldus de jury.
Ruimte voor het Molukse perspectief
Redactieraadlid Ron Habiboe nam de honneurs waar om de Linschoten-Penning in ontvangst te nemen. Als historicus en freelance onderzoeker maakte hij deel uit van de redactie, met als doel om ruimte te geven aan de stem van de oorspronkelijke Bandanezen en zo een Moluks perspectief toe te voegen aan de geschiedenis van de Banda-eilanden. In zijn dankwoord benoemde Ron Habiboe dit als volgt: “Pala, nootmuskaat, en in het verlengde hiervan Banda, de VOC en Jan Pieterszoon Coen… Hierover zijn boekenplanken vol geschreven. Het Molukse geluid is nagenoeg afwezig. Om die reden wil ik als redactielid van de tentoonstelling en speciaal namens de Molukse betrokkenen, het Westfries Museum bedanken; met name directeur Ad Geerdink voor zijn inspanningen om bij de samenstelling van de tentoonstelling speciaal ook de volledige ruimte te geven aan Molukse stemmen.”
Initiatiefnemers en samenstellers van de tentoonstelling zijn naast directeur Ad Geerdink Westfries Museummedewerker Cees Bakker en filmmaker Menno van Wees van Grapefruit Moon. Zij hopen dat met de uitreiking van deze bijzondere Linschoten-Penning de online tentoonstelling in de toekomst nog vele bezoekers inspireert en tot nadenken zal aanzetten. westfriesmuseum.nl/pala-nutmeg-tales-of-banda
