De Tweede Kamerverkiezingen afgelopen maart is goed verlopen, ondanks de bijzondere omstandigheden als gevolg van corona. De hoge opkomst van 78,7% laat zien dat kiezers er vertrouwen in hadden. Dit is de belangrijkste conclusie van de evaluatie die minister Ollongren van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) naar de Tweede Kamer heeft gestuurd. Wel benadrukt de minister dat het belangrijk is om te werken aan vernieuwing en onderhoud van het verkiezingsproces.
Minister Ollongren: ‘Verkiezingen zijn de basis van onze democratische rechtsstaat. In Nederland is er veel vertrouwen in vrije en eerlijke verkiezingen. Het is belangrijk dat dat zo blijft. De afgelopen verkiezingen hebben duidelijk gemaakt dat de uitvoering onder druk staat. Daarom is het van het grootste belang om de komende jaren te werken aan de robuustheid, toegankelijkheid en uitvoerbaarheid van onze verkiezingen.’
Evaluatie
Niet eerder zijn er zo kort voor de verkiezingen zoveel ingrijpende wijzigingen doorgevoerd. Dankzij alle inspanningen is het aantal stemlokalen op peil gebleven en waren er voldoende mensen om de stembureaus te bemannen. Uit de evaluatie blijkt dat kiezers veel vertrouwen hadden in de coronamaatregelen. Kiezers en gemeenten zijn ook positief over de rol van het extra stembureaulid bij de ingang. Wat hen betreft zou dat moeten blijven. De mogelijkheid om vervroegd te stemmen – twee dagen voor de reguliere verkiezingsdag – is eveneens goed bevallen. Volgens het kabinet kan vervroegd stemmen, ook als de pandemie voorbij is, de toegankelijkheid van verkiezingen vergroten. Daarbij is wel aandacht nodig voor de organisatielast bij gemeenten.
Aandachtspunten
Uit de evaluatie blijkt dat bijna de helft van de 2,4 miljoen kiezers van 70 jaar en ouder gebruik heeft gemaakt van het stemmen per brief. Het voorzag duidelijk in een behoefte. Briefstemmen is voor veel kiezers ingewikkelder omdat er meer handelingen bij komen kijken. De kans dat er fouten worden gemaakt is groter dan in het stemlokaal, en dat is ook gebeurd. Het kabinet wil met het parlement bespreken of briefstemmen, maar dan op aanvraag, in de toekomst een bijdrage kan leveren om het stemmen zo toegankelijk mogelijk te maken en of de voordelen daarbij opwegen tegen de risico’s.
Verkiezingsagenda 2030
Met de VNG, NVVB en Kiesraad heeft het ministerie van BZK een verkiezingsagenda opgesteld. Hierin staan maatregelen voor het onderhouden en vernieuwen van het verkiezingsproces. Het gaat om mogelijke maatregelen om de toegankelijkheid van de verkiezingen te verbeteren. De laatste verkiezingen hebben aangetoond dat ook de uitvoerbaarheid onder druk staat. Gemeenten hebben goede ondersteuning nodig om de verkiezingen te organiseren. Daarnaast staan in de agenda ook maatregelen die al in gang zijn gezet. Een nieuwe procedure voor het vaststellen van de uitslag bijvoorbeeld, zodat fouten eerder kunnen worden hersteld, en een nieuw stembiljet dat beter hanteerbaar is.
Herindelingsverkiezingen
De gemeenten Landerd/Uden, Land van Cuijck, Purmerend/Beemster en Heerhugowaard/Langedijk houden op 24 november van dit jaar herindelingsverkiezingen. Nu de zorgen om de coronapandemie afnemen en veel mensen zijn gevaccineerd, kan het verkiezingsproces weer zoveel als mogelijk terug naar hoe het was. Desondanks stelt het kabinet voor de tijdelijke wet verkiezingen covid-19 uit voorzorg te verlengen. Briefstemmen en het verhogen van het aantal stemmen per volmacht, worden wel geschrapt, al blijft het mogelijk om vervroegd te stemmen. De maatregelen in de stembureaus, zoals de gezondheidscheck, de veilige afstand, hygiëne, etc. blijven gelden. Wanneer de ontwikkelingen rond het coronavirus het toelaten kunnen deze maatregelen worden geschrapt.
