Bij haar afscheid als lid van de Raad van Bestuur van het UMCG, is Marian Joëls uit Tienhoven afgelopen vrijdag benoemd tot Ridder in de Orde van de Nederlandse Leeuw. De Koninklijke versierselen werden haar op vrijdag 11 november uitgereikt door burgemeester Koen Schuiling van de gemeente Groningen. Marian Joëls is een eminent neurowetenschapper van internationale allure, die ook in diverse bestuurlijke rollen enorme betekenis heeft gehad voor de positie van onderwijs en wetenschap in het algemeen, en in het UMCG in het bijzonder.
Internationaal topwetenschapper
Marian Joëls is een zeer vooraanstaand neurowetenschapper met nationaal – en internationaal aanzien. Zij behoort wereldwijd tot de meest geciteerde auteurs in haar vakgebied. Zij richtte zich vooral op de effecten van stress op het brein, gezondheid en ziekte. Dit is een van de grootste thema’s uit de huidige geneeskunde. Stress heeft niet alleen invloed op onze kwetsbaarheid voor psychiatrische aandoeningen, maar ook op onze gevoeligheid voor uiteenlopende ziektebeelden als hart- en vaatziekten en diabetes. Zij heeft diverse internationale onderscheidingen en prijzen voor haar werk als onderzoeker ontvangen.
Bestuurlijke inzet
Haar wetenschappelijke reputatie blijkt eveneens uit haar bestuurlijke taken voor de NWO, de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen (KNAW) en haar benoeming in 2012 tot voorzitter van de Federation of European Neuroscience Societies. Dit is de belangrijkste Europese organisatie op het gebied van neurowetenschap, waar meer dan 20.000 onderzoekers bij zijn aangesloten. Ook was zij mede-initiatiefnemer en co-voorzitter van de Nederlandse Wetenschapsagenda. Vanuit de samenleving is deze agenda opgesteld, waarbij zij de coördinerende leiding had vanuit de KNAW. De Nationale Wetenschapsagenda is een prachtig voorbeeld van wetenschap naar de samenleving brengen en daarmee van verbinding aanbrengen tussen samenleving en wetenschap.
Positie van de vrouw
In al haar bestuurlijke functies heeft Marian Joëls zich succesvol ingezet voor de positie van vrouwen in de wetenschap. Niet alleen was zij rolmodel en lichtend voorbeeld voor andere vrouwelijke onderzoekers, zij heeft ook altijd veel jonge vrouwelijke onderzoekers opgeleid, gecoacht en begeleid. Verder was zij initiator en stimulator in het opzetten van netwerken, mentorprogramma’s en cursussen voor vrouwelijke wetenschappers. Al deze initiatieven en activiteiten hebben ertoe geleid dat haar in 2021 de Europese Diversiteitsprijs is uitgereikt door het ALBA Network. Dit gezaghebbende Europese netwerk heeft tot doel gelijkheid en diversiteit in de hersenwetenschappen te bevorderen.
Erkennen en waarderen
Marian Joëls was grensverleggend in het ontwikkelen van jong wetenschappelijk talent. Als bestuurder van de Nederlandse Federatie van UMC’s (NFU) heeft zij het programma ‘Erkennen en Waarderen’ helpen ontwikkelen. Dit programma wil de kwaliteit van wetenschap verbeteren door niet eenzijdig te letten op aantallen publicaties en verworven subsidies bij benoemingen, maar ook te letten op excellentie in onderwijs, klinische zorg of het vertalen van wetenschap naar de maatschappij. In het UMCG is dit beleid enkele jaren geleden succesvol ingevoerd.
Het UMCG loopt hiermee (inter)nationaal gezien voorop in het moderniseren van loopbaanbeleid voor wetenschappers. Een van de positieve gevolgen van dit beleid is geweest dat aantal vrouwelijke hoogleraren in het UMCG tussen 2016 naar 2021 gestegen is van 49 naar 75.
Betekenis voor Groningen
In Groningen stond zij aan de wieg van de Aletta Jacobs School of Public Health (AJSPH). Dit is een interdisciplinair netwerk, waarin onderwijs en onderzoek op het thema publieke gezondheidszorg zijn samengebracht. De AJPSH wordt vaak geraadpleegd voor complexe beleidsvraagstukken. Dit heeft er aan bijgedragen dat wetenschappelijk onderzoek op dit terrein veel meer midden in de maatschappij staat en veel meer invloed heeft op het beleid van de overheid. Daarnaast is zij zeer nauw betrokken geweest bij de ontwikkeling en realisatie van Campus Groningen.
Zij heeft verder een grote bijdrage geleverd aan de ontwikkeling van de infrastructuur van medicijn-ontwikkeling; dit samen met het bedrijfsleven in Noord-Nederland. Zo was zij initiatiefnemer en roerganger van het opzetten van de Pharma Portal en van de Clinical Reseach Unit.
Marian Joëls een veelzijdig talent
Marian Joëls is een zeer veelzijdige vrouw met zeer veel talenten, die ze op veelzijdige wijze heeft benut. Vorig jaar verscheen een boek van haar hand: ‘Baanbreeksters: 12 vrouwen op weg naar de top’. Hierin portretteerde zij twaalf vrouwen die in uiteenlopende sectoren ‘de eerste’ dan wel ‘wegbereider’ zijn geweest. Haar taalgevoel en vermogen om complexe wetenschap op heldere manier uiteen te kunnen zetten, leidde er ook toe dat zij werd uitgenodigd om op het festival Lowlands een lezing te geven. In 2010 liet ze tijdens Lowlands University tot in detail zien welke elektrische activiteit er in iemands hoofd plaatsvindt tijdens stress en wat daar de keiharde gevolgen van kunnen zijn.
Oog en oor voor studenten
Verder heeft Marian Joëls altijd oog en oor gehad voor de noden van studenten. Zeker als de omstandigheden waaronder zij hun studie moeten volgen, erg te lijden hebben door omstandigheden als de coronapandemie of heel recent de oorlogssituatie in Oekraïne. Voor studenten die bijvoorbeeld in het buitenland in vervelende situaties verzeild waren geraakt, reserveerde zij tijd en bood ze extra hulp aan om te voorkomen dat andere studenten ditzelfde zou kunnen overkomen.
Bekroning op unieke loopbaan
De Koninklijke Onderscheiding die Marian Joëls ter gelegenheid van haar afscheid van het UMCG ontvangt, is een bekroning op haar unieke loopbaan en veelzijdige maatschappelijke betrokkenheid.
