Olst-Wijhe – Eetbaar Olst-Wijhe neemt de signalen van toenemende klimaatextremen serieus. Na de afgelopen hete, droge zomer schakelt de stichting daarom door naar de ontwikkeling van een voedselbos in Olst, waar eerst een ‘eetbaar park’ voorzien was. Zo zal er op het terrein tussen spoor en Aardehuis-wijk de komende jaren een rijk geheel gaan ontstaan van bomen en struiken, klimmers en kruiden.
Fase 1 in aanplant
Geselecteerde soorten zullen eetbare vruchten, noten, zaden en bladeren gaan geven, en bovendien voedsel en leefgebied bieden voor een hoge biodiversiteit aan bodembeestjes, insecten en vogels. De aanplant van Fase 1 – pioniers als wilg en els – staat gepland voor het weekend van 25 en 26 november. Iedereen is welkom om hierbij de handen uít de mouwen – en ín de grond te komen steken.
Klimaatverandering
De klimaatverandering gaat onze samenleving voor enorme uitdagingen stellen. Wie op 1 november in Wijhe bij de ‘energie-avond’ van de gemeente was, is daar door voormalig weervrouw Helga van Leur stevig over bijgepraat. Eetbaar Olst-Wijhe ving zelf al meerdere signalen op van de weersextremen die op ons af beginnen te komen. Zo kreeg de stichting te maken met een vrijwel complete misoogst in de ‘ParticiPerenBongerd’ langs het spoor aan de zuidkant van Olst. Eind april stonden hier, net als elders in de regio, de meeste bloesems aan de late nachtvorst bloot.
Zonder professionele apparatuur om dat te voorkomen vroren toen de meest knoppen dood. In scherp contrast met de overweldigende oogst van vorig jaar. Toen plukten zo’n 80 vrijwillige ‘noabers’ van heinde en ver een kleine 10 ton ParticiPeren uit de historische boomgaard, die de stichting vorig jaar voor de erven Steenbruggen is gaan beheren. Het pure perensap dat daarvan nog te koop is, is dus voorlopig het laatste; voor een nieuwe voorraad is het afwachten wat het komende jaar gaat brengen.
Extreme droogte brengt schade
Ook liet de extreem droge en hete zomer dit jaar zijn sporen na op het terrein tussen wijk en spoor, dat tot nog toe ‘de groenstrook’ wordt genoemd. Hier heeft Eetbaar Olst-Wijhe het beheer van de gemeente overgenomen, en ontwikkelt zij in stappen een openbaar eetbaar park. Dit jaar is er echter van het zaaigoed niets terechtgekomen. Planten die de aangereden kleibodem verder zouden gaan verbeteren, zoals van alfalfa en lange radijssoorten, hebben het door de droogte niet gered. En evenmin wisten zo’n 80 frambozenstekken de aanhoudende hitte te overleven.
Moestuinproject
Ze waren geschonken door een bevriend buurtmoestuinproject in Rotterdam, en hier geplant in dubbele hagen, waar groot en klein zich al plukkend tussendoor zou kunnen werken. Maar zelfs na een extra ronde water geven – wat met de hand op zo’n schaal nauwelijks te doen is – zijn ze stuk voor stuk verdroogd. Met deze ervaring besloot men vervolgens om het eigen plantgoed van een bepaald type smeerwortel maar te sparen tot een volgende ronde. Deze variëteit zou op het terrein goed werk kunnen doen als bodemverbeteraar en bijenplant, maar de kans dat de jonge planten goed genoeg zouden aanslaan leek daarvoor te klein.
Voedselbos met binnenklimaat
Zodoende ontstond het idee om ter plekke door te schakelen naar een voedselbos. Dat is de term voor een divers ecosysteem, waarin de bestaande scheiding tussen ‘natuur’ en ‘landbouw’ smakelijk en duurzaam wordt overstegen. Een voedselbos is namelijk een geheel agro-ecosysteem dat is ontworpen naar het voorbeeld van een natuurlijk bos, en dus èn biodivers èn productief is. Het is een polycultuur, waar voedsel voor mensen, anders dan op de vertrouwde akkers, op verschillende hoogtes of ‘vegetatielagen’ groeit. Daarvan kunnen er wel 8 zijn: kruinbomen, lagere bomen, struiken, kruidachtigen, bodembedekkers, ondergrondse soorten, klimplanten – en paddestoelen. Iedereen snapt dat een bos zichzelf prima in stand kan houden, als het zich eenmaal gevestigd heeft. In een voedselbos zijn veel bekende soorten die voor ons eetbaar zijn, zoals appels, peren en pruimen, in de luwte en schaduw van hogere bomen, en daaronder passen weer talloze soorten bessenstruiken.
Gunstig binnenklimaat
Zo is het ‘binnenklimaat’ van een voedselbos dus veel gunstiger dan het open veld, waar weersextremen vrij spel krijgen. De sleutel hiervoor is een goed en zorgvuldig ontwerp van deze vorm van ‘eetbaar landschap’, en daar komt een boel specifieke, ecologische kennis bij kijken. Zulke kennis is gelukkig bij Eetbaar Olst-Wijhe aanwezig, en in het toekomstige voedselbos zal iedereen daar vroeg of laat ook letterlijk de vruchten van kunnen plukken.
Opstart moet goed zijn
Voordat het zover is en we een lang seizoen plukkend door het bos kunnen lopen, is het natuurlijk zaak om het geheel goed op te starten. En dat gaat gebeuren in het weekend van 25 en 26 november. Net als in 2016 bij eerdere acties op deze kavel – de aanleg van de buurtmoestuin op ‘Moeder Aarde-dag’, het inzaaien van sorghum op paardenkracht – is iedereen daarbij van harte welkom!
Wat gaat er op 25 en 26 november gebeuren?
Op delen van het terrein gaan we houtsnippers strooien. Deze voeden het bodemleven op een manier die beter past bij een bos. Daarmee geven we een aanzet tot de vorming van een gezonde bosbodem met een gezonde schimmelcultuur, waar veel latere soorten zich goed bij thuisvoelen. De houtsnippers gaan we eerst hakselen, en daarvoor gebruiken we het opschot van wilgentenen aan het begin van de Rietgors.
Pioniersoorten
Verder gaan we pionierssoorten aanplanten. Het gaat dan om een groot aantal wilgenscheuten, die door de groenafdeling van de gemeente worden gesneden van een haag verderop langs de Kneu. Ook planten we een aantal jonge elzenboompjes, die uit een landelijk boomplantprogramma komen.
Wilgen en elzen als pioniersgeneratie
Een voedselbos ontwikkelt zich – net als een bos – in een bepaalde volgorde, de natuurlijke successie. Deze loopt via de pioniers naar de opvolgers, en naar de zogenaamde climaxvegetatie. De stoere pioniers staan direct bloot aan elementen als volle zon en wind, en komen niet in het gespreide bedje van een humeuze bosgrond. Zij bereiden juist de weg voor hun opvolgers, waaronder veel van onze bekende eetbare bomen en struiken zijn. En deze laatste categorie gaat de kraamkamer vormen van soorten die passen in een volwassen voedselbos, zoals walnoten en tamme kastanjes.
Wilgen en Elzen
Nu zijn wilgen, net als elzen, geweldige pioniers voor dit soort vochtige terreinen. Samen zullen zij na het plantweekend eind november alvast voor schaduw gaan zorgen, waar andere soorten blij mee zullen zijn. Bovendien laten zij in de herfst hun blad vallen, dat gemakkelijk verteert en zo het bodemleven voedt. Elzen voegen daar bovendien dankzij een biologisch mechanisme extra stikstof als voedingsstof aan toe. Zo maken deze pioniers de groeiomstandigheden gunstiger voor hun opvolgers. In de wilde natuur neemt deze successie lange tijd in beslag, maar door een goed ontwerp is dat proces voor een voedselbos juist flink te versnellen. En dat is waar het op 25 en 26 november om gaat, met het verstrooien van houtsnippers en het planten van pioniers.
Aanmelden
Meehelpen? Graag aanmelden via eetbaarolstwijhe@gmail.com Vermeld daarbij op welke dag(en) je wilt komen, zaterdag 25 en/of zondag 26 november. We beginnen om 12 uur, inloop met koffie vanaf 11.30 uur in het Middenhuis van de Aardehuis-wijk. Afsluiting met ParticiPerensap om 17 uur. Volg het nieuws van St. Eetbaar Olst-Wijhe via www.facebook.com/eetbaarolstwijhe. Aanmelden voor de nieuwsbrief doe je via eetbaarolstwijhe@gmail.com of http://bit.ly/EOWNieuws
