Op 15 november 1572 schoten Oranjegezinde soldaten met kanonnen en haakbussen op de Spaanse aanvallers. Bij een opgraving op 15 oktober 2022 legden honderden mensen met schep en troffel de plek van deze gebeurtenis in Zutphen bloot. Deze publieksopgraving was een van de hoogtepunten van het themajaar ‘De Geboorte van Nederland, Zutphen in 1572’. De resultaten van de opgravingen zijn nu in boekvorm verschenen, inclusief een gloednieuwe 3D-reconstructie van het vestingwerk.
Stromende regen, 15 oktober 2022. Op die dag hield Team Archeologie van de gemeente Zutphen een publieksopgraving op het Spanjaardsveld. Driehonderd mensen, jong en oud, trotseerden het slechte weer en groeven enthousiast mee. Voor de meesten was het een openbaring dat zich onder het grasveld een compleet vestingwerk uit de zestiende eeuw bevindt. En niet zo maar een: het is hier waar de Spanjaarden in 1572 de aanval openden en Zutphen veroverden met alle gevolgen van dien.
Nieuwe inzichten door opgraving
De opgraving van 2022 gaf veel nieuwe inzichten in deze fortificatie. Zo werd er een kazemat opgegraven, waarvan de geschutpoorten nog helemaal intact bleken te zijn. Behalve nieuwe gegevens over de constructie van het gebouw, kwamen er ook vele vondsten naar boven, waaronder een heiligenbeeldje van Maria met kind en een stuk van een menselijke schedel: een van de slachtoffers van de oorlogshandelingen die hier hebben plaatsgevonden?
‘Ondergrondse geheimen’
De publieksopgraving heeft veel los gemaakt. “Zutphen is rijk aan monumenten. De meeste zijn goed zichtbaar voor iedereen die onze binnenstad bezoekt. De echte geheimen zitten echter onder de grond. Daarom is het ook fantastisch om juist die ondergrondse geheimen, met een publieksactie, te ontsluiten. Zo kan iedereen zich een dag een ware Indiana Jones wanen en genieten van de Zutphense ondergrondse geheimen”, zegt wethouder Sjoerd Wannet.
Mensen waren dan ook teleurgesteld dat alles weer werd toegedekt met aarde. Was het niet mogelijk de resten zichtbaar te houden als herinnering aan dit belangrijke stukje Zutphense geschiedenis? Het terrein is in elk geval tot gemeentelijk archeologisch monument verklaard en wie weet kunnen de muren in de toekomst weer aan het grote publiek worden getoond. Nu is er in elk geval een publicatie waarin alles over het vestingwerk, de bouw in 1532-1536, de constructie, de vondsten en de gebeurtenissen in 1572 te lezen valt.
Nu verkrijgbaar
Het boek Duc d’Alba’s Gat. Archeologisch onderzoek aan een 16e-eeuws rondeel op het Spanjaardsveld in Zutphen is geschreven door Bert Fermin, Michel Groothedde, Constant Willems en Dineke van Krimpen. Het is deel 159 in de reeks Zutphense Archeologische Publicaties. Het telt 128 pagina’s en 207 afbeeldingen en is voor € 12,50 verkrijgbaar in de Zutphense boekhandels.
