Vanaf 21 maart staan de scans van de verhoren van 2.150 Engelandvaarders online. Het Nationaal Archief heeft deze gedigitaliseerd en digitaal doorzoekbaar gemaakt. Engelandvaarders zijn Nederlanders die tijdens de Tweede Wereldoorlog uit bezet gebied vertrokken en naar Engeland afreisden, vaak met forse omwegen.
Eenmaal aangekomen in Londen werden zij verhoord door de Nederlandse autoriteiten. “Deze verhoren bevatten een enorme rijkdom aan verhalen over hun reis naar Engeland”, vertelt projectleider Pepijn Lucker. “Sommige Engelandvaarders waren voorheen alleen een naam in een lijst, in de archieven komen hun verhalen tot leven en krijgen zij weer een gezicht.” Hoewel niet allemaal, maar veel van de Engelandvaarders namen vanuit Engeland deel aan de strijd tegen de Duitse bezetter.
Reis vol gevaren
De reis van Engelandvaarders was vaak lang en gevaarlijk en lang niet iedereen overleefde het. Sommigen moesten erg lang wachten op een visum, anderen werden onderweg gevangen gezet of tewerkgesteld in kampen. Er waren drie routes hoofdroutes om in Engeland te komen.
Een op de tien lukte het om met een boot via de Noordzee de overkant te bereiken. Zo’n zestig procent nam een Zuidelijke route via België, Frankrijk, Spanje en Portugal en nam daar een schip naar Engeland. Zeelieden reisden vaak via Zweden. Van de 2.150 Engelandvaarders waren er 75 vrouw.
Verhoord door MI5 en de Politie Buitendienst
Eenmaal aangekomen in Londen werden zij door de Britse geheime dienst MI5 gescreend en daarna verhoord door de Nederlandse autoriteiten, die hoorde bij de regering in ballingschap. In de verhoorverslagen kan informatie staan over beroep, reis, reisgenoten, hoe zij grenzen passeerden, maar ook informatie over mensen die zij in het thuisfront verdachten van onvaderlandslievend gedrag.
Project ‘De reizen van de Engelandvaarders in kaart gebracht’
Het Nationaal Archief beheert verschillende archieven over deze verzetshelden en wil deze toegankelijk maken voor een breed publiek. Binnen het project ‘De reizen van Engelandvaarders in kaart gebracht’ hebben zeventig vrijwilligers de verhoren van 2.150 Engelandvaarders doorgenomen en genoteerd welke routes zij namen, wat hun avonturen waren en met wie zij samen reisden. Samenwerkingspartner WO2NET maakte per individu, voor zover mogelijk, een tijdlijn en een kaart van de reisroutes en publiceert deze op www.oorlogsbronnen.nl.
Jachtvlieger en geheim agent
Bezoekers krijgen nu de kans om de verhalen van bekende en onbekende Engelandvaarders te lezen. Het verhaal van jachtvlieger Bob van der Stok bijvoorbeeld, die pas bij de vierde poging Engeland wist te bereiken. Of het verhaal van Trix Terwindt die, nadat in Engeland was aangekomen en gescreend, als geheim agent boven Nederland werd gedropt.
Zij werd toen slachtoffer van het ‘Englandspiel’, waarbij de Duitse bezetter berichten onderschepte over droppings. Terwindt werd meteen gearresteerd door de Sicherheitsdienst en naar een werkkamp gestuurd.
Samenwerking
Het project Engelandvaarders is een samenwerking tussen het Nationaal Archief, WO2NET (voorheen Netwerk Oorlogsbronnen) en Museum Engelandvaarders in Noordwijk. De financiering werd mede mogelijk gemaakt door het Mondriaanfonds en het ministerie van VWS. Vrijwilligers hebben de reisgegevens in kaart gebracht via platform hetvolk.org.
